پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

ابتدا دقت داشته باشیم «مالِک» صرفاً به معنای «صاحب» نیست، بلکه فراتر از آن، به سلطنت و فرمانروایی گفته می‌شود؛ ممکن است کسی مِلکی داشته باشد، اما بر آن فرمانروایی و تسلط نداشته باشد و دیگری مدیر و فرمانروای ملکی باشد که مال او نیست! اما خداوند سبحان، مالک و فرمانروای حقیقی همه چیز است.

«فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ» (یس، 83)

- پس منزه است خداوندی كه مالكيت و حاكميت همه چيز در دست او است، و (همگی) به سوی او باز می‏گرديد.

*- همانگونه که نباید از یک کتاب موضوعی، فقط به یک سطر بسنده نمود؛ در آیات موضوعی قرآن مجید نیز نمی‌تواند به یک آیه و گاه بخشی از یک آیه بسنده نمود!

مالکیت و فرمانروایی خداوند سبحان بر همه چیز، در آیات دیگر بیان شده است، مانند:

«قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»  (آل عمران، 26)

- بگو: خداوندا، اى مالك حقيقى هر مملوك، و اى حاكم مطلق بر همۀ حكومت‌ها، به هر كه خواهى مالکیت (حكومت) مى‌بخشى، و از هر كه خواهى حكومت را بازمى گيرى، و هر كه را خواهى عزّت مى‌دهى، و هر كه را خواهى خوار مى‌گردانى، (حقيقت) خير در دست توست، حقّا كه تو بر هر چيزى توانايى.

«وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» (النّور، 42)

- ‌فرمانروایى آسمان‌ها و زمین از آنِ خداست و بازگشت [همه] به سوى اوست.

در همین سورۀ مبارکۀ حمد، پیش از «مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ - ستايش مخصوص خداوندی است كه پروردگار جهانيان است»؛ «ربّ»، یعنی: «صاحب اختیار و تربیت کنندۀ امور»؛ لذا کسی می‌تواند ربوبیّت کند که مِلک و مُلک، برای او و از آنِ او باشد.

مالکیت اعتباری و حقیقی

انسان در این دنیا، از مالکیت‌های صوری، موقتی و اعتباری برخوردار می‌باشد؛ لذا می‌گوید: «دست مَن، پای مَن، بدن مَن، خانوادۀ مَن، خانۀ مَن، پول و ثروت مَن ...» و شاید گمان نماید که در حیات اخروی نیز مالکیت‌هایی خواهد داشت! در حالی که حتی در دنیا نیز مالِک حقیقی چیزی نیست و حتی بر همان دست و پای خودش هم مالکیت ندارد؛ بلکه هر چه هست، امانتی است که به او داده‌اند و از او پس می‌گیرند! لذا در این آیه، به مالکیت و فرمانروایی در قیامت توجه می‌دهد تا آدمی بداند که در قیامت و روز جزا، همین مالکیت‌های صوری، اعتباری و موقتی را نیز ندارد؛ و البته اگر اهل بهشت باشد، خداوند سبحان، دوباره به او سلطنت‌ها و مالکیت‌های گسترده‌ای می‌دهد که باز هم مالک حقیقی خودش است، اما این سلطنت و مالکیت را از اهل بهشت باز نمی‌ستاند.

«إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ ...» (التّوبة، 111)

- خداوند از مؤ منان جانها و اموالشان را خريداری می‏كند كه (در برابرش) بهشت برای آنان باشد ... .

«إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ» (القمر، 54 و 55)

(مکان:) پرهيزگاران در باغها و نهرهای بهشتی جای دارند * (مقام:) در جايگاه صدق نزد خداوند مالك (ملیک - سلطان) مقتدر.

مالکیت محض خداوند سبحان، در دنیا نیز معلوم و ثابت است؛ اما اینجا حجاب‌ها بسیار است و علم به حقایق نیز محدود است، اما در قیامت، حقیقت و جامعیت این مالکیت، بر همگان آشکار می‌گردد.

آیت الله جوادی آملی: «گرچه مالكيت مطلق خداى سبحان بر اشيا، اختصاصى به جهان آخرت ندارد، ولى چون اين حقيقت در آن روز به خوبى بر همگان رخ مى نمايد و همه به آن اعتراف مى كنند، يوم الدين به صورت ظرف مالكيت الهى در آيات قرآن كريم مطرح شده است.» (تفسیر تسنیم، ج1)

ایمان به توحید و معاد

●- این که انسان بداند فِعلِ بدون فاعل محال است - عالَمِ هستی ناگهان از عدم پدید نیامده، پس آفریدگاری دارد - او همه چیز را علیمانه، حکیمانه، هدفمند و بر اساس اندازه‌های لازم خلق نموده است «إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ - ماييم كه هر چيزى را به اندازه آفريده‌ايم‌» (القمر، 49) - اصل و فرع همه چیز مالِ او و در اختیار اوست و هر چه بدهد، بر اساس علم، حکمت، قدرت و مشیّت و به اندازه‌های علمی می‌باشد «وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ - و هیچ چیزی نیست مگر آنکه خزانه‌هایش نزد ماست، و آن را جز به اندازه معلوم (علمی و معین) نازل نمی‌کنیم‌» (الحجر، 21) ... و خلاصه این که بداند، باور کند و ایمان بیاورد که خالق، مالک و ربّ العالمین اوست، گام نخست و مقدم بر دیگر شناخت‌ها می‌باشد؛ اما بسنده نمودن به همین مقدار، برای هدایت، رشد، کمال و نیز دقت و مراقبت در مواضع و عملکردها، کفایت نمی‌کند؛ بلکه باید بداند که خداوند علیم و حکیم، این عالَمِ با این عظمت و این انسانی که استعداد خلیفة الله شدن را به او عطا نموده است؛ بیهوده، پوچ و به بازی خلق ننموده است: 

«وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ» (الأنبیاء، 16)

- و ما آسمان و زمين و آنچه را در ميان آنهاست برای بازی نيافريديم.

«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ‌» (المؤمنون، 115)

- آيا پنداشته‌ايد كه شما را بيهوده آفريده‏‌ايم و اينكه شما به سوى ما با نمی‌گردید؟!

●- بنابراین، آن چه سبب هدفمندی، اتخاذ مواضع و حرکت کمالی طبق برنامۀ انسان می‌شود و موجبات توجه به رشد و کمال را ایجاد می‌کند و او را به نجات و رسیدن به مقامات والای انسانی می‌رساند، شناخت و باور بازگشت و معاد می‌باشد.

«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ - ما از آن خدا هستيم و به سوى او باز مى‏‌گرديم‌» (البقره، 156) که متأسفانه بیشتر به صورت یک شعار برای اعلامیه مجلس ختم استفاده می‌شود، در واقع نگاه مؤمن به اول و آخر و جهان‌بینی اوست.

●- بنابراین، نه تنها انسان و به ویژه انسان خداشناس و موحد، باید معاد را نیز بشناسد و بداند که قیامتی برپا خواهد شد، بلکه باید بداند در روز قیامت، هیچ مالکیت و فرمانروایی دیگری جز او وجود ندارد و «مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» فقط الله جلّ جلاله می‌باشد؛ اوست که مردگان را زنده می‌کند، همگان را بازمی گرداند، داوری می‌کند. اوست که پاداش را اضافه می‌دهد و اوست که بدون هیچ ظلمی، کیفر را به اندازه می‌دهد.

«وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ» (الجاثیه، 27)

- مالكيت و حاكميت آسمانها و زمين از آنِ خدا است و آن روز كه قيامت برپا می‏شود اهل باطل زيان می‏بينند.

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار؛ متشکریم.

پرسش:

چرا در سوره حمد، «مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ - مالك روز جزاست» گفته شده، مگر او اکنون نیز مالک همه چیز نیست؟

پاسخ (نشانی پیوند):

https://www.x-shobhe.com/Al-Fatiha/12837.html

 

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   معاد   سوره حمد