پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

متن و برگردان (ترجمۀ) آیۀ مبارکه به شرح زیر می‌باشد:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» (البقره، 153)

- ای افراد با ايمان به صبر (استقامت) و نماز (در برابر حوادث سخت زندگی) كمك بگيريد (زيرا) خداوند با صابران است.

●- متأسفانه در برگردان‌های فارسی، نوشته‌اند که «از صبر و نماز استعانت بجویید»، در حالی که در آیه آمده «به صبر و نماز استعانت بجویید»؛ چرا که کمک و یاری، فقط از خداوند سبحان است، چنان که در تلاوت سورۀ حمد می‌گوییم: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ»؛ اما رسیدن به هر فیضی از سوی خداوند منّان، زمینه و قابلیت دریافت می‌خواهد و دو عامل «صبر و نماز» این قابلیت را در انسان ایجاد می‌نماید؛ لذا فرمود: «به وسیلۀ صبر و نماز، از او استعانت بجویید».

●- هر جمله، دستور العمل و توصیۀ علیمانه و حکیمانه‌ای، ظاهر و باطن دارد، به ویژه آیات قرآن کریم و سپس احادیث اهل عصمت علیهم السلام. ظاهرش را همگان درک و فهم می‌کنند و برای هدایت‌شان حجّت بالغه و کافی است و باطن یا بواطنش، برای کسانی که توجه، تفکر و تعقل بیشتری می‌نمایند، تعلیم، تربیت و چراغ راه می‌باشد. در احادیث بسیاری تصریح شده که قرآن کرم، باطن دارد و باطنش نیز باطنی دارد تا هفت باطن یا هفتاد باطن؛ و مقصود از هفت یا هفتاد، این نیست که مثلاً 6 یا 71 نیست؛ بلکه یعنی قابل شمارش نمی‌باشد و هم چنین آیات «تأویل» دارند که فرمود: «جز راسخون در علم، کسی تأویل آنها را نمی‌داند».

1- خداوند متعال در این آیه، مانند سایر آیات تعلیمی و تربیتی، بندگان مؤمنش را خطاب قرار داده است، چرا که اولاً او بندگان مؤمنش را تحت سرپرستی، تعلیم و تربیت خودش قرار می‌دهد و ثایناً این بندگان مؤمن می‌باشند که برای رشد و کمال خود، طالب نقشه و برنامه و دستورالعمل‌های خداوند سبحان می‌باشند.

2- به بندگان مؤمنش فرمود: برای هدایت، رشد، نیل به کمال، دوری از گناهان، گذر از مشکلات و مقابله با دشمنان [شیاطین درونی و برونی]، با توسل به «صبر و صلاة - نماز] از خداوند سبحان یاری بطلبید و بگیرید؛ و صبر را پیش از صلاة بیان نمود؛ چرا که تداوم و محافظت از نماز نیز مستلزم صبر می‌باشد.

3- تأکید نمود که «خداوند با صابران است» و این فرق دارد با آیه‌ای که به همگان می‌فرماید: «وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ - او با شماست، هر کجا که باشید» (الحدید، 4)؛ این آیه تصریح دارد و متذکر می‌گردد که جایی از خدا خالی نیست و نمی‌توانید از او پنهان باشید؛ اما «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»، یعنی صابران را تحت ولایت، سرپرستی و حمایت خود قرار می‌دهد تا از مشکلات و معضلات عبور کنند و به موفقیت برسند.

صبر

«صبر» یعنی «استقامت، ثبات و پایداری در راه حق» و نیز دوری از تزلزل، خودباختگی و خودداری نمودن از جزع، فزع و ذلت در برابر سختی‌ها و دشمنی‌ها می‌باشد و بدیهی است که مقصود از «صبر»، استفامت و پایداری در گمراهی، ظلم و فساد نمی‌باشد.

خداوند متعال، در آیات بسیاری بندگان مؤمنش را به «صبر - استقامت» متذکر گردیده و دستور داده است و البته نتایجش را که برترین آنها همان برخورداری از ولایت و حمایت الهی برای رسیدن به موفقیت می‌باشد بیان نموده است و تصریح نموده که «صابرین» در بهشت، در جایگاه والا و خاصی قرار دارند:

«أُولَئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا» (الفرقان، 75)

-  آنها هستند كه درجات عالی بهشت در برابر شكيبائی‌شان به آنان پاداش داده می‏شود. و در آن با تحيت و سلام روبرو می‏شوند.

فرشتگان مخصوص تشریفات ورود مؤمنان به بهشت، به صابران می‌گویند: «سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ - سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان؛ چه پايان خوب اين سرا نصيب‌تان شد! » (الرّعد، 24)

صلاة - نماز

اگر چه ما مقصود از کلمۀ «نماز» را به عنوان یک عبادت مشخص می‌دانیم، اما واقع این است که واژۀ «نماز» به هر گونه نیایش در برابر هر کسی گفته می‌شود، اما «صلاة»، مانند صلوات یا صله ارحام، از ریشۀ «صلّ» به معنای «وصل شدن» می‌باشد.

آدمی همچون قطره‌ای بی‌ارزش است و به فنا می‌رود، مگر آن که جریان داشته باشد و به رودخانه، دریا و اقیانوس وصل شوند.

خداوند منّان، در امر ایجابی خود فرمود که به رحمت واسعۀ الهی وصل شوید که اصل، ریشه و اوج آن، «صلاة - نماز» می‌باشد؛ لذا برای تمامی امّت‌ها، نمازی قرار داد؛ و در امر سلبی فرمود که بکوشید تا به آتش جهنم وصل نشوید! در بارۀ کفار، مشرکان و مجرمانی که استغفار و توبه ندارند، فرمود: «جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا وَبِئْسَ الْقَرَارُ - [سرای نابودی و هلاکت، همان] دوزخی است که در آن وارد می‌شوند (به آتش و عذاب جهنم متصل می‌گردند)، و بد قرارگاهی است.» (ابراهیم علیه السلام، 29)

●- بنابراین فرمود: با «صبر و صلاة»، از خداوند متعال استعانت بجویید، چرا که این دو، مهم‌ترین و مؤثرترین عوامل، برای ایجاد قابلیت کسب فیض می‌باشند.

تفسیر، تأویل و بطن آیه

پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، در خطبۀ غدیر خم، با قرائت سوره عصر فرمودند:

«وَ فی عَلِی - وَالله - نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْر: «بِسْمِ الله الرَّحْمانِ الرَّحیمِ، وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ)» إِلاّ عَلیّاً الّذی آمَنَ وَ رَضِی بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ.»

- و سوگند به خدا که سورۀ "العصر: دربارۀ او (امیرالمؤمنین) است: «به نام خداوند رحمان و رحیم. قسم به زمان که انسان در زیان است.» مگر علی که ایمان آورده و به درستی و شکیبایی (صبر) آراسته است.

و با استناد به آیه 144 از سوره آل عمران، فرمودند:

«... أَلاوَإِنَّ عَلِیّاً هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّکْرِ، ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ.»

- ... بدانید که علی و پس از او فرزندان من از نسل او، داری کمال شکیبایی (صبر) و سپاسگزاری‌‌‌اند.

و در حقیقت «صراط مستقیم» فرمودند:

« مَعاشِرَالنّاسِ، أَنَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِی مِنْ بَعْدی. ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ (الْهُدی)، یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلونَ.»

- ای مردم! مردمان! صراط مستقیم خداوند منم که شما را به پیروی آن امر فرموده. و پس از من علی است و آن گاه فرزندانم از نسل او، پیشوایان راه راستند که به درستی و راستی راهنمایند و به آن حکم و دعوت کنند.

و سپس سورۀ حمد را از ابتدا تا انتها قرانت نمودند و فرمودند: «فِی نَزَلَتْ وَفیهِمْ (وَالله) نَزَلَتْ - این سوره در بارۀ من و آنها نازل شده است»

خطبۀ نورانیت

این خطبه، پاسخ امیرالمؤمنین علیه السلام به سلمان و ابوذر می‌باشد که پرسیدند: «شناخت شما به نورانیت، یعنی چه و چگونه است؟» سلمان در فرازی، راجع به رابطۀ نماز و ولایت می‌پرسد و ایشان پاسخ می‌دهند:

قَالَ سَلْمَانُ: قُلْتُ: یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)! وَ مَنْ أَقَامَ الصَّلَاة أَقَامَ وَلَایَتَکَ قَالَ: نَعَمْ! یَا سَلْمَانُ تَصْدِیقُ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی فِی الْکِتَابِ الْعَزِیزِ «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخاشِعِینَ» - فَالصَّبْرُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الصَّلَاةُ إِقَامَة وَلَایَتِی؛ فَمِنْهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ وَ لَمْ یَقُلْ وَ إِنَّهُمَا لَکَبِیرَةٌ لِأَنَّ الْوَلَایَة کَبِیرَةٌ حَمْلُهَا إِلَّا عَلَی الْخَاشِعِینَ.

- سلمان می‌گوید: به امام عرض کردم: «ای برادر پیامبر خدا! آیا هرکس که نماز به‌پا دارد ولایت تو را به‌پا داشته»؟ فرمود: «آری! دلیل این مطلب این آیۀ قرآن است: «وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخاشِعِینَ» پس [منظور از] صبر، پیامبر (است و [منظور از] نماز، اقامۀ ولایت من است. پس به همین خاطر خداوند فرموده: «إِنَّها لَکَبِیرَةٌ - آن (نماز) سنگین و بزرگ است» و نفرمود: «إِنَّهُمَا لَکَبِیرَةٌ - هر دو بزرگ و سنگین می‌باشند» چراکه حمل ولایت، کاری بس بزرگ و سنگین است؛ مگر برای خاشعین (فروتنان در برابر حق)».

●- بنابراین، آدمی نمی‌تواند از مشکلات و معضلات عبور نماید - در مقابل دشمنی‌ها و سختی‌ها مقاومت نماید - به رشد، کمال و قُرب الهی برسد - از نصرت و فیوضات إلهی بهره‌مند گردد - در غرفه‌های مخصوص بهشتی جای گیرد، مگر آن که به پیامبر اکرم و ولایت اهل بیت علیهم اسلام وصل گردد - نسبت به آنها معرفت (شناخت)، محبّت و مودّت (بروز محبّت) داشته باشد و از آنها اطاعت و تبعیت نماید.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره