پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

●- به هیچ وجهی با کسانی که به بهانۀ قرآن مجید و احادیث، عقل و براهین عقلی را کنار می‌گذارند، بحث ننمایید، چرا که به طور کلّی در فهم و درک تعطیل می‌باشند!

«وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» (الفرقان، 63)

- بندگان خاص خداوند رحمن آنها هستند كه با آرامش و بی‌تكبر بر زمين راه می‏روند و هنگامی كه جاهلان آنها را مخاطب سازند، به آنها سلام می‏گويند (خداحافظی نمود و با بياعتنائی و بزرگواری می‏گذرند).

متأسفانه «اخباری‌گری» در فضای مجازی و حتی میان برخی از طلاب حوزوی، رواج یافته و تبلیغ نیز می‌شود؛ غاقل از آن که قرآن و حدیث نیز با عقل شناخته و درک می‌شوند و خداوند متعال، در آیات متعددی امر به «تفکر و تعقل» نموده است که اخباریون این آیات را نمی‌خوانند!

عقل حجّت باطنی

حضرت امام کاظم علیه السلام فرمودند:

«إنَّ للّهِ عَلَى النّاسِ حُجَّتَينِ: حُجَّةً ظاهِرَةً، و حُجَّةً باطِنَةً، فأمّا الظّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ و الأنبِياءُ و الأئمَّةُ عليهم السلام، و أمّا الباطِنَةُ فَالعُقولُ» (الكافي: 1/16/12)

- خداوند را بر مردمان دو حجت است: حجتى بيرونى و حجتى درونى. حجت بيرونى همان فرستادگان و پيامبران و امامان عليهم السلام هستند و حجت درونى همان خردهاست.

●- کسی که پرسشی دارد، یعنی آن مطلب را نمی‌داند؛ بنابراین نباید برای پاسخگو تعیین و تکلیف کند که در چه چهارچوبی پاسخ دهد؛ بلکه باید پاسخ را بشنود و به عقلی که به نور علم می‌بیند، ارجاع دهد و البته اخباریون چنین نخواهند نمود!

ماده و مجرد

«مادی و مجرد» دو دسته‌بندی برای «وجود» در مباحث عقلی (فلسفی) می‌باشند.

«ماده» در فلسفه، به چیزی گفته می‌شود که از چیز دیگری که مادی است به وجود آمده باشد و زمینه پیدایش چیزهای مادی دیگر گردد؛ دارای جرم و اندازه‌های مادی می‌باشد و از ویژگی‌هایی چون: جرم، جذب و دفع، اصطكاك‌پذیری و ... برخوردار است.

«مجرد» به وجود چیزی گفته می‌شود که مانند ماده، در احاطۀ مکان و زمان قرار ندارد - بسیط است - قابل تجزیه و ترکیب نیست - از چیزی به وجود نیامده و هیچ چیز مادی از آن پدید نمی‌آید و ... . مغز مادی است، اما عقل مجرد است - قلب درون سینه مادی است، اما محبت و عشق که وجود دارند، مجرد است و ... .

روح، در قرآن کریم

هیچ ضرورتی ندارد که در آیات قرآن کریم، حتماً واژگانی که ما در تقسیم علوم به کار می‌بریم (مانند: مادی، مجرد و ...) آمده باشد.

در قرآن مجید راجع به روح فرمود:

«وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا» (الإسراء، 85)

- از تو در باره روح سؤ ال می‌كنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است، و از دانش، جز اندكی به شما داده نشده است‌؟

در این آیۀ کوتاه، اما ژرف، به چند نکتۀ مهم تذکر داده است:

الف - «روح»، مورد پرسش همگان بوده و هست و خواهد بود.

ب - «روح»، مادی نیست که با علوم طبیعی و پزشکی قابل شناسایی باشد؛ لذا از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله پرسیده تا به علم الهی بگویند: «روح چیست؟»

ج - موجودات، به دو دستۀ مادی و غیر مادی [مادی و مجرد] تقسیم می‌شوند، لذا «خلقت» یا همان پدیدآوردن موجودات، یا به واسطۀ سایر ماده‌ها می‌باشد، مانند پدید آمدن نطفه از خون، خون از مواد خوراکی و نوشیدنی، مواد از خاک؛ که به آن «عالَم خلق» گفته می‌شود؛ و یا بدون هیچ واسطه‌ای، به امر خداوند سبحان، پدید می‌آیند که به آن «عالَم امر» گفته می‌شود و البته هر دو را خداوند علیم، حکیم، قادر و خالق، پدید می‌آورد، و در مورد روح فرمود: «قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي - بگو: روح از امر پروردگار من است» - از عالَم امر است، با امر پدید می‌آید. بنابراین، چون روح مادی نیست، مجرد می‌باشد.

د - فرمود نه تنها راجع به روح، بلکه حتی نسبت به مادیات و ...، «به شما علم اندکی داده شده است»، لذا بیش از آن چه در کتاب خلقت و کتاب وحی تعلیم داده شده، چیزی قابل شناخت نمی‌باشد.

حدیث:

«سَألتُهُ عن قولهِ : «و يَسْألُونَكَ عنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِن أمْرِ رَبِّي» قالَ‌: التي في الدَّوابِّ و الناسِ . قلتُ : و ما هِي ؟ قالَ‌: هِي مِنَ المَلَكُوتِ‌، مِنَ القُدرَةِ» ( بحار الأنوار : ۶۱/۴۲/۱۴) 

- ابوبصیر می‌گوید: از امام باقر (يا امام صادق) عليهما السلام درباره آيه «و از تو درباره روح مى‌پرسند، بگو‌: روح از امر پروردگار من است» سؤال كردم، فرمود: همان كه در جنبدگان و مردمان است‌. عرض كردم‌: آن چيست؟ فرمود‌: آن‌، از [عالَم] ملكوت است از [عالَم‌]قدرت.

امام علیه السلام، متذکر گردیدند که تو دربارۀ چیستی روح از من می‌پرسی، در حالی که روح ماده نیست که ماهیت و چیستی مادی داشته باشد [پس مجرد است]، بلکه ملکوتی است و به امر خدا، پدید می‌آید.

انواع روح:

البته روح انواع دارد، مانند روح حرکت که در حیوانات نیز هست، یا روح ایمان که در مؤمنان هست؛ اما هیچ کدام مادی نیستند و از ماده به وجود نیامده‌اند، پس همه از «مجردات» می‌باشند.

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

«أمّا ما ذَكَرَهُ اللّه ُ جلّ و عزّ مِنَ السابِقِينَ السابِقِينَ‌، فإنّهم أنبياءٌ مُرسَلُونَ و غيرُ مُرسَلِينَ‌، جَعَلَ اللّه ُ فيهِم خَمسَةَ أرواحٍ‌: رُوحَ القُدُسِ ، و رُوحَ الإيمانِ ، و رُوحَ القُوَّةِ‌، و رُوحَ الشَّهوَةِ‌، و رُوحَ البَدَنِ» (تحف العقول : ۱۸۹)

- و اما سخن خداوند عزّ و جلّ درباره پيشتازان سبقت گيرنده‌؛ آنان فرستادگان مرسل و غير مرسل هستند. خداوند در آنان پنج روح نهاده است‌: روح القدس و روح ايمان و روح قدرت و روح شهوت و روح بدن.

حضرت امام صادق علیه السلام: 

«السابِقُونَ هُم رُسُلُ اللّهِ عليهم السلام، و خاصَّةُ اللّهِ مِن خَلقِهِ، جَعَلَ فيهِم خَمسَةَ أرواحٍ: أيَّدَهُم بِرُوحِ القُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الأشياءَ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ الإيمانِ فَبِهِ خافُوا اللّه َ عزّ و جلّ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ القُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا على طاعَةِ اللّهِ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ الشَّهوَةِ، فبِهِ اشتَهَوا طاعَةَ اللّهِ عزّ و جلّ و كَرِهُوا مَعصِيَتَهُ، و جَعَلَ فيهِم رُوحَ المَدْرَجِ الذي بهِ يَذهَبُ الناسُ و يَجِيئُونَ» (الكافي‌: ۱/۲۷۱/۱)

- پيشتازان، همان فرستادگانِ خدا عليهم السلام و بندگان خاصّ اويند. خداوند در آنان پنج روح قرار داده است: ايشان را با روح القدس تأييد كرد، كه به وسيله آن اشيا را مى‌شناسند؛ ايشان را با روحِ ايمان مؤيّد ساخت، كه به سبب آن از خداوند عزّ و جلّ مى‌ترسند؛ آنان را با روحِ قدرت كمك كرد، كه به وسيله آن بر طاعت خدا توانايى دارند، و آنان را با روحِ شهوت تأييد كرد، كه بدان وسيله ميل به طاعت خداوند عزّ و جلّ دارند و از معصيت او گريزانند، و روحِ حركت را در ايشان نهاد كه به سبب آن ميان مردم رفت و آمد می‌كنند.

هوا

برخی از متکلمان، با تبعیت از فلاسفۀ یونان، گفته‌اند: «روح مانند بخاری است که در خون و رگها جریان دارد و ...» که مقصود آنها، همان روح بدن یا روح حرکت می‌باشد.

دقت شود که «هوا»، همه جا به معنای همین گاز موجود در فضا نمی‌باشد؛ بلکه تعریفی استعاره‌ای برای بیان لطافت می‌باشد، مانند: «هوای نفس». اما آن روحی که مجرد است، بر بدن احاطه دارد [نه این که درون بدن است]، باقی می‌ماند و محشور می‌گردد، مادی نیست و مجرد است، چرا که در هنگامۀ برپایی قیامت (عالَم آخرت)، تمامی مادیات نابود می‌شوند.

نکته:

همین مقدار از آیه و حدیث و شرح کفایت می‌کند، اما برای کسانی که چون اخباریون، عقل‌شان را تعطیل نموده و کنار گذاشته‌اند، هیچ اثر و فایده‌ای نخواهد داشت!

 

مشارکت و هم‌افزایی - لطفاً این پرسش و پاسخ را برای دوستان به اشتراک بگذارید؛ متشکریم   .

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره اسراء