ایکس – شبهه:  دادگستری جایگزین معاد نیست و احکام جزایی نیز ما به ازای مجازات اخروی نمی‌باشند.

مسئله‌ی آخرت، مسئله‌ی «وجود و مراتب آن» است که انسان در طی رشد خود در کدام مرتبه قرار گرفته است؟ آیا هبوط کرده و در اسفل السافلین (پایین‌ترین) حدّ وجود قرار گرفته یا رشد و صعود کرده و به اعلی علیین و یا مراتب نزدیک به هر کدام با ویژگی‌هایی که دارند رسیده است؟

بهشت و جهنم نیز جایگاه استقرار هر مرتبه‌ی وجودی است. مجازات‌های اخروی از بیرون داده نمی‌شوند، بلکه بروز حقیقت اعتقادات و اعمال انسان است و پاداش‌های بهشتی نیز چنین است، اما به اضافه فضل و کرم الهی. لذا فرمود: مجازات دقیقاً به اندازه جرم است و به کسی حتی به اندازه نخ خرمایی ظلم نمی‌شود، اما پاداش اضافه و جایزه هم دارد. چرا که بهشت مکان استقرار و نعمات بهشتی پذیرایی محبوب از محبّ خود است و معشوق کریم برای اکرام حبیبش ترازو و چرتکه نمی‌آورد. لذا فرمود هم هر چه خودشان بخواهند در بهشت هست و هم از نزد خود به آن اضافه می‌کنیم:

«ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُلُود * لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ فِيهَا وَ لَدَيْنَا مَزِيدٌ» (ق، 34 و 35)

ترجمه: (به بهشتی‌ها می‌گویند) به سلامت [و شادكامى] در آن درآييد [كه] اين روز جاودانگى است * هر چه بخواهند در آنجا دارند و پيش ما فزونتر [هم] هست.

اما بحث حقوق و احکام قصاص یا جزا مربوط به دنیا و تنظیم روابط فردی و اجتماعی دنیاست و نه جزای عمل.

بدیهی است که دزدی، سرقت، قتل، شرب خمر ... و آن چه برای آن حدّ قذف، قصاص، جزیه یا هر گونه مجازاتی تعیین شده است، اخلال در نظام زندگی سالم و امن اجتماعی ایجاد می‌کند و شدت احکام نیز برای بازدارندگی بیشتر است، نه این که مرتکب شده و سپس معترض شوند چرا جزایش سخت است؟! مثل این که می پرسند: چرا جزای زنای محصنه در اسلام این قدر سنگین است؟ خوب برای این که کسی مرتکب نگردد.

البته در همه قوانین همین هدف لحاظ می‌شود. اگر گفتند جریمه نقدی فلان جرم این مبلغ است، یا مجازات زندان، زندان انفرادی، زندان طویل المدت، زندان با اعمال شاقّه، حبس ابد، توقیف اموال، تبعید یا اعدام برای برخی از جرایم تعیین شده است، برای این است که مرتکب نگردند.

بی‌تردید همان طور که نمی‌شود قدر و اندازه‌ی کار خوب و اثر آن را در دنیا محاسبه کرد و اجر داد، قدر و اندازه‌ی گناه را نیز نمی‌شود محاسبه نمود و کیفر داد. چطور می شود زیان های وارده از یک سرقت، یک زنا یا یک قتل به قربانی، وابستگان، اطرافیان و جامعه را محاسبه کرد و چگونه می توان کسی را یک نفر، یا ده نفر یا هزاران نفر را به عمد کشته است، یا با توزیع مواد به اعتیاد کشانده است، مجازات نمود؟ آیا می‌شود هزار بار اعدام کرد؟ وقتی دادگاه حکم می دهد که فلان مجرم به خاطر کثرت جرائمش به 625 سال زندان محکوم شد، یعنی چه؟ آیا قابل اِعمال است؟

پس تمامی مجازات‌ها به دنیا و بدن تعلق دارد و جایگزین کیفر آخرت نیست. هر چند که در مواردی موجب کاهش مجازات اخروی نیز می‌گردد. و توبه بیش از مجازات دنیوی، عذاب اخروی را بر طرف می‌نماید.

آیات متعددی در قرآن کریم به جدا بودن مجازات دنیوی از مجازات اخروی تصریح نموده و تأکید می‌نماید که عذاب اخروی بسیار سخت‌تر از مجازات‌های دنیوی است. از جمله:

«إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ» (المائده، 33)

ترجمه: سزاى كسانى كه با خدا و پيامبر او (توحید، اسلام و مسلمین) مى‏جنگند و در زمين به فساد مى‏كوشند جز اين نيست كه كشته شوند يا بر دار آويخته گردند يا دست و پايشان در خلاف جهت‏ يكديگر بريده شود يا از آن سرزمين تبعيد گردند، اين رسوايى آنان در دنياست و در آخرت عذابى بزرگ خواهند داشت.

البته تردیدی نیست که وعید به عذاب خداوند، نافی بخشش نیست. او ارحم الراحمین است و فرد می‌تواند با توبه عذاب آخرتی خود را بردارد و شاید یکی از علت‌های وضع مجازات‌های دنیایی متنبه شدن افراد و توبه کردن آنها برای منتهی نشدن کار آنها به عذاب‌های عظیم آخرتی است.

شاید برخی بگویند که آیه فوق مربوط به کفاری است که از یک سو هیچ اعتقادی به خدا و آخرت ندارند و از سوی دیگر اقدام به تهاجم و جنگ علیه مسلمانان نیز می‌نمایند، اما ممکن است مسلمانی مرتکب جرم شده و در دنیا مجازات گردد، او چطور؟ آیه ذیل دلالت دارد که او نیز عذابی در دنیا و عذابی در آخرت دارد و عذاب دنیوی او ما به ازای عذاب اخروی او نیست. هر چند می‌تواند موجب تخفیفش باشد:

«إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» (النور، 19)

ترجمه: كسانى كه دوست دارند كه زشتكارى در ميان آنان كه ايمان آورده‏اند شيوع پيدا كند براى آنان در دنيا و آخرت عذابى پر درد خواهد بود و خدا[ست كه] مى‏داند و شما نمى‏دانيد.

«وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًى وَ لَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ * ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ» (الحج، 9)

ترجمه: و از [ميان] مردم كسى است كه در باره خدا بدون هيچ دانش و بى‏هيچ رهنمود و كتاب روشنى به مجادله مى‏پردازد * [آن هم] از سر نخوت تا [مردم را] از راه خدا گمراه كند در اين دنيا براى او رسوايى است و در روز رستاخيز او را عذاب آتش سوزان مى‏چشانيم.

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام   معاد