پایگاه پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): بدیهی است که هیچ گاه در یک زبان، برای یک معنا و مفهوم واحد، دو واژ‌ه متفاوت وضع و به کار گرفته نمی‌شود، هر چند که ما ممکن است در محاوره و عادات کلامی، چندین واژه را به یک معنا به کار بریم. پس اگر با دو واژه‌ی متفاوت مثل «حمد» و «شکر» مواجه شدیم، باید بدانیم که حتماً معنای آن دو با هم متفاوت است.

الف - واژه «حَمد»، در لغت به معنای ثناء و ستایش است و قابل ستایشی به جز الله جلّ جلاله وجود ندارد. پس: الحمد لله ربّ العالمین. حمد مخصوص اوست.

ب - واژه «شُکر»، به معنای یاد آوری نعمت و اظهار و نشر آن است که به نتیجه یا به تعبیر پاداشش نیز منجر می‌گردد، لذا فرمود: خداوند متعال خودش «شاکر» است، یعنی به قدردانی عملی و زبانی از نعمت او، پاداش می‌دهد.

ج – حمد و ثنا و نیز هم چنین شکر، هر دو فعل هستند و نه فقط لفظ. لذا انسان باید در قلب و عمل حامد و شاکر باشد و البته بروز و ظهور این حالت قلبی در عمل می‌باشد که یکی از مصادیق و ابزار آن، بیان زبانی (لسانی) است، که می‌گوییم «الحمدلله» یا «شکراً لله» یا «الهی شکر» ... یا در مقابل واسطه‌های نعمت الهی می‌گوییم: متشکرم.

د – حمد، مدحی ستایش‌گونه است که الزاماً اختصاصی به «نعمت» ندارد، چنان چه ممکن است انسان صورت زیبایی در بیرون را مدح نماید و اگر این مدح ستایش گونه باشد، حمد می‌شود و فرمود این حمد مخصوص خداست. حتی اگر کسی خدا شناس نباشد، هنگام مدح یک کمال و زیبایی، چه بداند و چه نداند، خالق آن کمال و زیبایی را مدح کرده است، لذا همه به او بر می‌گردد و حمد مخصوص خداست.  اما شکر، در مقابل نعمت است یا به تعبیری سپاسگزاری از منعم بابت نعمت عطا نموده‌اش می‌باشد.

ﻫ - به بیان ساده‌تر، شکر «قدرشناسی و سپاسگزاری از منعم در قبال نعمت» است. لذا شکر این است که انسان «قدر – اندازه‌های»، نعمت را بداند و آنها را درست و در جایش مصرف کند و قدردان منعم باشد و البته به زبان نیز نشر دهد. اما حمد، نه تنها مدح ستایش‌گونه است، بلکه «شکر توأم با ستایش و پرستش» نیز هست.

از این رو فرمود: هر چند که منعم در نهایت خداوند متعال است و شکر او نیز واجب است و قدردانی از این نعمت باید در قلب، عمل و زبان ظهور یابد، اما از واسطه‌های اخذ نعمت نیز تشکر کنید. چرا که فیض خدا حتماً با واسطه می‌رسد. اما واسطه نعمت، در حد پرستش نمی‌باشد، او فقط واسطه است، لذا حمد که شکری توأم با مدح، ستایش و پرستش است، مخصوص خداوند متعال است.

 

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی   آیات قرآن   شکر