ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: اطلاق خواهر یا برادر عزیز آن قدر اشکال ندارد که آن پاسخ "جونم"، و آن هم به یک نامحرم اشکال دارد.

الف - قبل از توجه به الفاظ و کلمات، باید به نیّات توجه داشت. هیچ کس به اندازه‌ی خود گوینده نمی‌داند که اصلاً به چه قصدی مرتبط شده؟ چرا چنین خطاب کرده؟ و چرا چنان جواب داده است؟

ب – هر دو نفر یا چند نفری که با هم (به هر طریق و در هر فضایی) مرتبط شده و صحبت می‌کنند، به ویژه اگر گفتگوی آنها به صورت پنهانی (نجوا) صورت می‌گیرد، باید توجه و دقت داشته باشند که به هیچ وجه تنها و پنهان نیستند و نفر دیگر آنها خداوند متعال است:

«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» (المجادلة، 7)

ترجمه: آيا نديده‏اى- ندانسته‏اى- كه خدا آنچه را در آسمان‌ها و آنچه را در زمين است مى‏داند؟ راز گفتن هيچ سه تنى نيست مگر آنكه او چهارم ايشان است، و نه هيچ پنج تنى مگر آنكه او ششم ايشان باشد و نه كمتر از آن و نه بيشتر از آن، مگر آنكه او با آنهاست هر جا كه باشند، سپس در روز رستاخيز آنان را بدانچه كرده‏اند آگاه مى‏كند، كه خدا به همه چيز داناست.

اخلاق اسلامی اینطور تربیت می‌کند که بدانید خدایی حاضر، شاهد و ناظر است که به تمامی امور مخفی، سرّی یا علنی بندگانش بصیر و آگاه است:

«أَوَلاَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ» (البقره، 77)

ترجمه: و آيا نمى‏دانند كه خداوند آنچه را پنهان مى‏دارند و آنچه را آشكار مى‏كنند مى‏داند؟

ج - اشکال دارد یا خیر؟ یعنی آیا منطبق با شرع و آموزه‌های اسلام هست یا خیر؟ آیا مورد رضایت پروردگار هست یا خیر؟ و در این اینگونه موارد، با توجه به نیّت و شکل عمل، هر کسی بهتر از دیگران می‌داند و می‌فهمد که قصد و کارش درست هست یا خیر، خوب است یا بد؟ «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا - سپس پليدكارى و پرهيزگارى‏اش را به آن الهام كرد / الشّمس، 8»

امتحانی ساده:

امتحان این که آیا نیّت و عمل من خوب است یا بد؟ آیا مصداق تقواست یا مصداق فسق و فجور؟ بسیار راحت است. ببینید اگر کسی به شما یا به نوامیس شما، با چنین نیّتی «خواهر یا برادر» بگوید و او نیز در جواب "جونم، عزیزم و ..." بگوید، آن را رفتاری درست تلقی کرده و خوشتان می‌آید؟!

یکی نظری به دختری انداخت و به دوستش گفت: «به چشم خواهری، چه دختر خوشگلی!»؛ دوستش نیز پاسخ داد: «انصافاً اگر به خواهرت نیز به همین چشم نگاه می‌کنی، خیلی آدم رذل و پستی هستی»!

اطلاق خواهر و برادر:

یک موقع گوینده جمعی را خطاب قرار می‌دهد و به بر اساس فرهنگ جاری می‌گوید: «خواهران و برادران»، خب این خیلی زیبا و صمیمانه است. یک موقع با شخص نامحرمی مخاطب است و از باب حفظ حرمت خودش، مخاطبش و دینش می‌گوید: «خواهر من، برادر من، پدر من، مادر من، عموجان»، این خطاب‌ها نیز بر احترام متقابل و صمیمت انسانی می‌افزاید؛ اما یک موقع خودش می‌داند که در دلش چیست و چرا خواهر یا برادر می‌گوید؟ در اینجا اصل ارتباطش اشکال دارد، چه "سرکار خانم" بگوید و چه "خواهر بگوید" یا ...! و بدتر از آن پاسخ "جونم" است، به ویژه اگر دخترخانمی حرمت خود را بریزد و اینگونه پاسخ مخاطب نامحرم خود را بدهد.

پس دور از شأن انسان است، به ویژه انسان مسلمان و بالاخص انسان متقی؛ مضافاً بر این که هنجار شکنی، حرمت شکنی و قداست شکنی است، پس از هر لحاظ اشکال دارد و همان بهتر که انسان به مخاطب خود را در چنین مواردی "آقا یا خانم" بگوید.

 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون