پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): ابتدا باید بدانیم که "نیت" یعنی چه و چیست؟ سپس بیندیشیم که آیا از عمل بزرگتر یا مهم‌تر هست یا نیست و اصلاً قابل قیاس با یک دیگر هستند یا نیستند؟!

●- "نیّت"، با "خواسته" فرق دارد. خواسته این است که آدمی در دلش چیزی را بخواهد؛ مثلاً اگر بپرسید: «آیا دوست داری که دانشمند و یا ثروتمند بشوی؟» بگوید: «بله، خیلی هم دوست دارم»! یا خواسته‌اش این باشد که خودش و دیگران سالم و سلامت و در رفاه باشند و یا هر خواسته‌ی خوب و یا بد دیگری. به این می‌گویند: "خواسته".

●- "نیّت"، حتی با "اراده" نیز متفاوت می‌باشد. "اراده" یعنی شما تصمیم بگیرید و عزم جدی نمایید که کاری را انجام دهید؛ لذا برای انجام آن، اقدام می‌کنید؛ البته ممکن است که موفق نشوید. لذا "اراده"، هر چند که در عمل محقق نگردد، اثر خودش را می‌گذارد و به حساب شما نوشته می‌شود. مانند کسی که اراده می‌کند برای اقامه‌ی نماز جماعت به مسجد برود، اما به هر دلیلی موانعی پیش می‌آید و موفق نمی‌گردد – و یا با ایمان، علم، تقوا، بصیرت، کوشش و جهادی وقفه، اراده می‌کند که فرهنگ عمومی را ارتقا بخشد و یا برای مردم صلح، صفا، رشد و رفاه بیاورد، اما موفق نمی‌شود – یا اراده می‌کند که برای سرقت، از دیوار خانه‌ی مردم بالا رود، اما موفق نمی‌شود و یا اراده‌ی جهانخواری می‌کند، اما با مقاومت مواجه شده و موفق نمی‌شود و ... .

این "اراده" نه تنها با نیّت متفاوت است، حتی با عمل و تحقق اراده نیز متفاوت است؛ یک تصمیم و عزم به اقدام است، چه انجام بشود و چه نشود! لذا چه عزم و اراده‌ای خوب باشد و چه بد، اثر دنیوی و اخروی دارد و به حساب می‌آید؛ لذا فرمود: بهشت جایگاه کسی است که "اراده‌ی" فساد نکرده باشد، نه این که موفق نشده باشد.

«تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ» (القصص، 83)

ترجمه: (آرى،) اين سراى آخر تو را (تنها) براى كسانى قرار مى‌دهيم كه اراده‌ی برترى جويى در زمين و فساد را ندارند؛ و عاقبت نيك براى پرهيزگاران است!

و در آیات متعددی فرموده که این کفار، "اراده" کرده‌اند که نور خدا را خاموش کنند، اما هرگز موفق نشده و نخواهند شد.

نیّت:

"نیت"، همان هدف، مقصود و منظور از انجام یک کار می‌باشد. در واقع "کار = عمل"، در راستای نیّت صورت می‌پذیرد؛ لذا نباید با هم قیاس گردند.

"نیت"ها، از کوچک تا بزرگ، از کوتاه مدت تا بلند مدت، از ابتدایی تا غایی، در راستای یک دیگر قرار می‌گیرند تا به هدف و مقصود نهایی و غایی برسند؛ مثل این که از دانش‌پژوه بپرسند که «برای چه تحصیل علم می‌کنی؟» و بگوید: «برای این که با سواد شوم» - سپس بپرسند: «حالا چرا باسواد شوی؟»، بگوید: «برای این که مشهور شوم» - سپس بپرسند: «برای چه مشهور شوی؟» و او بگوید: «برای اصلاح و یا برای افساد» ... و بالاخره باید دید که غایات این اهداف به کجا می‌رسد؟ آیا خیر است یا شرّ؟ فانی است و یا باقی؟!

ارزش کار - آن چه به "کار = عمل" ارزش می‌دهد، همین "نیّت – هدف و مقصود از انجام فعل" می‌باشد؛ وگرنه اعمال ممکن است که شبیه به هم باشند.

فرض کنید که دو سپاه در جبهه‌ای مقابل هم قرار گرفته و با هم می‌جنگند؛ مثلاً سپاه امام حسین علیه السلام و سپاه عمر سعد، یا در واقع همان لشکریان یزید. خب هر دو یک کار انجام می‌دهند و با طرف مقابل می‌جنگند؛ و تنها چیزی که جنگ یک سپاه را ارزشی و دیگری را ضد ارزش می‌کند، همان " نیّت = اهداف مقطعی تا هدف غایی" می‌باشد.

فرض کنید که ماه مبارک رمضان رسیده و مردمی روزه گرفته‌اند. از یکی می‌پرسید که «برای چه روزه می‌گیری؟» و او می‌گوید: «برای بهداشت، سلامت تن، زدوده شدن رسوبات معده، روده، رگ‌ها و ...»! اما دیگری می‌گوید: «برای خدا – قربة الی الله»؛ چنان که در هر نمازی همین نیت را می‌نماییم. بدیهی است که کار اولی، به تناسب نیتش، یک رژیم غدایی است و نه روزه، و آن هم برای سلامت تن است و نه برای خدا؛ اما کار دومی که برای خداست، عبادتی ارزشمند محسوب می‌گردد.

بنابراین، اولاً نیت، همان هدف و مقصود از کار است که هر چه باشد، به نیت بعدی و بعدی متصل می‌گردد تا برسد به نیت نهایی و غایی – و ثانیاً هر کاری در جهت نیّت قرار می‌گیرد.

پس، مقایسه‌ی آنها به این شکل درست نیست، چرا که "نیّت و عمل" هم سنخ نیستند که قیاس شوند؛ مگر آن که سخن از ارزش کار به میان آید، نه خود فعل یا کار. یعنی پرسیده شود که "با توجه به نیّت، ارزش کدام کار، بالاتر از کاری مشابه و یا کاری دیگر است؟"، اینجا نقش نیت مشخص می‌شود که پاسخ این است: «هر کاری که با نیت والاتری انجام پذیرد، ارزشمندتر است» - مانند دو نفر که به یتیمان رسیدگی می‌کنند، یکی برای خودش یا شهرت و ریا؛ و دیگری برای خدا [قربة الی الله]. لذا نزد پروردگار عالم، هر کاری [البته کار درست] که با خلوص بیشتری برای او انجام پذیرد، با ارزش‌تر است و هر کاری که برای او انجام نپذیرد [حتی اگر بهترین کارها باشد]، بی‌ارزش است و "حبط" می‌گردد.

بنابراین، مهم همین است که چه کاری، برای چه و برای که انجام می‌پذیرد و هدف غایی چیست؟ بله، با این نگاه و از این زاویه، نیّت مهم‌تر از فعل است، چرا که به فعل جهت و ارزش می‌دهد.

مشارکت و هم افزایی‌ - پرسش و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی

پرسش:

آیا با توجه به حدیث «الاعمالُ بالنّیات»، آیا می‌توانیم بگوییم که "نیت" مهم‌تر از عمل و تحقق یک خواسته می‌باشد.

پاسخ (نشانی لینک):

http://www.x-shobhe.com/shobhe/10190.html

 

 پیوستن و پیگیری در پیام‌رسان‌ها:

  

  

     

 

 

 

 

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه