پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

مباحث عقلی (فلسفی) و کلامی را باید اولاً از ابتدا و ثانیاً با دقت علمی مورد مطالعه قرار داد تا ذهن دچار خلط مبحث نگردد؛ به ویژه اگر قواعد، به مصادیق برگردد. به عنوان مثال: «وجود یا واجب است، یا ممکن - یا ازلی است، یا حادث و ...» یک مقولۀ عقلی (فلسفی) می‌باشد، اما حال این که گفته شود: «واجب الوجود - ازلی و ...، خداوند متعال می‌باشد»، مقولۀ دیگری است که بیشتر در علم کلام بحث می‌شود و به اثبات می‌رسد.

الف - این مباحث، اختصاصی به ملاصدرا ندارد، بلکه عُلما، حُکما، فلاسفه و عرفای اسلامی، همان علوم قرآنی و حدیثی را [به اندازۀ استنباط خود] شرح داده‌اند و برای اثبات آن، دلایل گوناگون اقامه نموده‌اند؛ مانند:

«هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ» - «بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» - «أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ» و ... .

ب - در این که این عالَم و هیچ عالَم دیگری نبوده و بعداً «حادث» شده است، هیچ تردیدی وجود ندارد، چرا که جز خداوند سبحان که هستی محض است، کسی ازلی نیست و ثانیاً «مخلوق»، یعنی موجودی که نبوده و پس از نبودن، خلق شده است، پس حادث می‌باشد.

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام، می‌فرمایند:

«كَائِنٌ لَا عَنْ حَدَثٍ مَوْجُودٌ لَا عَنْ عَدَمٍ ... مُتَوَحِّدٌ إِذْ لَا سَكَنَ يَسْتَأْنِسُ بِهِ وَ لَا يَسْتَوْحِشُ لِفَقْدِهِ ‏... أَنْشَأَ الْخَلْقَ إِنْشَاءً وَ ابْتَدَأَهُ ابْتِدَاءً» (نهج البلاغه، خطبه اول)

- ازلی است و چیزی بر او پیشی نجسته و نیستی بر هستی‌اش مقدّم نبوده ... یگانه است چراکه او را مونسی نبوده تا به آن انس گیرد و از فقدان آن دچار وحشت شود ... بی‌سابقه (و بدون نقشۀ الگو، ماده و موادْ)، موجودات را لباس هستی پوشاند (خلق نمود) و آفرینش را آغاز کرد.

ج - هیچ چیزی که خلق می‌شود (هستی و موجودیت می‌یابد)، به معنای «به عدم رفتن» زایل نمی‌گردد، بلکه از حالی به حالی دیگر، یا از عالَمی به عالَم دیگر منتقل می‌گردد؛ چنان که طبق آیات از یک سو می‌دانیم که زمین و آسمان‌ها از بین می‌روند، اما سویی دیگر فرمود:

«يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ» (ابراهیم علیه السلام، 48)

- [در] روزی که زمین به غیر این زمین، و آسمان‌ها [به غیر این آسمان‌ها] تبدیل شود، و [همه] در پیشگاه خدای یگانه قهّار حاضر شوند.

بنابر این، تغییر و تبدیل رخ می‌دهد، نه نابودی و عدم! چنان که خون به نطفه، نطفه به جنین، جنین به نوزاد و ...، مبدل می‌گردند.

*- بدیهی است که وقتی حتی یک پلک زدن، یک ذره کار خیر یا شرّ و هیچ گفتار و کرداری به فنا نمی‌رود، بلکه در قیامت حقیقتش نمایان می‌گردد و وقتی در قیامت، نقطه به نقطۀ زمین، اخبارش را بازگو می‌کند و گواهی و شهادت می‌دهد، معلوم می‌شود که معدوم نشده‌اند:

«إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا * وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا * وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا * يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا * بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا» (الزلزلة، 1 تا 5)

- هنگامی كه زمين شديدا به لرزه در آيد * و زمين بارهای سنگينش را خارج سازد * و انسان می‏گويد زمين را چه می‏شود (كه اينگونه می‏لرزد و ...)؟! * در آن روز زمين تمام خبرهای خود را بازگو می‏كند * چرا كه پروردگارت به او وحی كرده است.

پیامبران و امامانی پیش از انسان

اگر چه خلقت زمین، آسمان‌ها، موجودات از انواع گوناگون و حتی زندگی بسیاری از آنان در زمین، سابقه‌ای بسیار دیرینه‌تر از خلقت بشر و هبوطش به زمین دارند، اما باید دقت نمود که آیا از دو موهبت بزرگ «عقل و اختیار برای انتخاب» نیز برخوردار بودند که نیازی به پیامبر، وحی، کتاب، دین، شریعت، احکام (بایدها و نبایدها)، امام [پیشوا و رهبر] داشته باشند؟!

بنابراین، اگر پیش از خلقتِ حضرات آدم و حوا علیهما السلام و به واسطۀ آنان، نسل بشر، موجوداتی شبیه به «انسان» بوده باشند [که بوده‌اند]، اما نیازی به هدایت توسط پیامبران و امامان علیهم السلام و وحی و شریعت نداشتند.

انسان کامل

 

در میان تمامی موجودات، انسان کامل [نه هر بشری]، اشرف مخلوقات می‌باشد؛ چنان که به رغم خلقت فرشتگان، هنگام خلقت آدم علیه السلام به ملائکه فرمود: «إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً - من جانشینی در زمین قرار خواهم داد» (البقره، 30)؛ و در میان انسان‌های کامل نیز پیامبر اعظم و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین، اکمل، اشرف و احبّ مخلوقات می‌باشند؛ لذا نه پیش از آنان موجودات کامل‌تری خلق شده‌اند و نه پس از آنها خلق می‌شوند.

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه