پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): " فَحَدِّثْ = پس حدیث کن"، یعنی امر به بازگو نمودن که گاه به صورت گفتاری انجام می‌پذیرد و گاه به صورت عملی و رفتاری. مثل کسی که بگوید: «من ریاضیات می‌دانم» یا کسی که کتاب ریاضی بنویسد، یا کسی که آن را تدریس نماید و یا کسی که سؤالات ریاضی دانش‌پژوهشان را پاسخ بگوید، همه اینها انواع "حدیث = بازگویی" نسبت به نعمتِ دانستن علم ریاضی می‌باشد.

●- پس اولین معنای آیه این می‌شود که "نعمت را بیرون بریز و نمودار نما". بدیهی است که خداوند منّان، نعمت را به تو نداده است که آن را در وجود خودت پنهان سازی و بالتبع نه خود بهره‌ای ببری و نه به دیگران بهره‌ای برسانی؛ و یا فقط خودت بهره‌ی اندکی ببری و از روی بخل مخفی داری!

●- "شکر نعمت واجب است" و شکر یعنی: «مُنعم را بشناسی، نعمت را نیز بشناسی، از آن درست استفاده ببری و ضایعش ننمایی»؛ پس "حدیث نعمت" که در آیه آمده، یعنی بیرون ریختن آن، و یعنی شکر نعمت در گفتار و عمل. چنان که امام صادق علیه السلام فرمودند:

«مَعناهُ اذكُرْ نِعمَةَ اللّه ِ و أظهِرْها و حَدِّثْ بها ، و في الحديثِ : «مَن لَم يَشكُرِ النّاسَ لَم يَشكُرِ اللّهَ، و مَن لَم يَشكُرِ القَليلَ لَم يَشكُرِ الكَثيرَ، و التَّحَدُّثُ بنِعمَةِ اللّهِ شُكرٌ و تَركُهُ كُفرٌ» ··· قالَ الصّادقُ عليه السلام : مَعناهُ فحَدِّثْ بما أعطاكَ اللّه ُ و فَضَّلَكَ و رَزَقَكَ و أحسَنَ إلَيكَ و هَداكَ». (مجمع البيان، جلد 10، صفحه 768)

ترجمه: معناى آن «و اما نعمت پروردگارت را بازگو كن» اين است كه نعمت خدا را ياد كن و آن را آشكار ساز و براى مردم بازگو نما. در حديث آمده است: كسى كه از مردم تشكّر نكند از خدا تشكّر نكرده است    . و كسى كه از كم تشكّر نكند از زياد هم تشكّر نمى كند و بازگو كردن نعمت خدا خود تشكّر است و بازگو نكردن آن ناسپاسى است··· حضرت صادق عليه‌السلام فرمود : معناى آيه اين است كه آنچه را خداوند به تو عطا فرموده و برترى‌اى كه به تو بخشيده و آنچه را كه به تو روزى كرده و احسانى كه به تو نموده و هدايتى را كه ارزانيت داشته است براى مردم بازگو كن.‌»

وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ

نکته‌ی دقیق، حساس، ظریف و البته مهم، همین قید «بِنِعْمَةِ رَبِّكَ» می‌باشد که هم اذعان شخص به خداشناس و خداپرست بودنش است و هم معرفت‌بخش به دیگران (مخاطبان).

برخی در برابر نعمت [هر چند که به حسب ظاهر مسلمان و مؤمن نیز باشند]، اندیشه‌ی "فرعونی" دارند و برخی دیگر اندیشه‌ی "هامانی" و برخی دیگر اندیشه‌ی "قارونی"!

●- اندیشه فرعونی در برابر نعمت این است که شخص برخوردار از نعمت، متکبر شده و طغیان می‌کند و حتی ادعای اولوهیت و ربوبیت بر دیگران را نیز می‌نماید، مانند فرعون در گذشته یا امریکا و انگلیس در عصر ما؛ که به خاطر برخورداری از ثروت و قدرت، ادعای صدرات، مدیریت [ربوبیت] و حتی مالکیت بر جهان را دارند! در حالی که هیچ نیستند.

●- اندیشه‌ی هامانی، ذهنیت و باور کسانی است که است که ثروت و قدرت خود را از قِبَل اتصال به یک قدرت به دست آورده‌اند و در نتیجه خود را عبد، ذلیل، عبید و وام‌دار آن قدرت می‌بینند؛ بقای خود را در بقای شوکت و عظمت او می‌بینند، لذا همچون وزیری (دستیاری) صادق و خدمتگزار، تمامی توانمندی‌های خود را در انجام اوامر و جلب رضایت طاغوت به کار می‌بندند!

●- اندیشه‌ی قارونی این است که برخوردار از نعمت، به خود می‌بالد و مدعی می‌شود که هر چه را از مال، مقام، ثروت، قدرت، شهرت و امکانات که دارم، خودم و به سر پنجه‌ی هنرمندانه‌ی خودم به دست آورده‌ام! وقتی به قارون گفتند: از این همه نعمت و امکانات برای آباد کردن آخرت خودت نیز بهره‌ای ببر «وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ ...» - از آن چه خدا به تو داده، انفاق کن [نعمت را حبس نکن و جاری ساز] و ...، گفت: «إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي / القصص، 78»، یعنی من همه اینها را با علم خودم [به اقتصاد، به تجارت، به مدیریت، به کار، به صنعت و ...] به دست آورده‌ام! مانند خانواده‌ی دزد و رانت‌خواری که مدعی می‌شوند: «ما خانواده، دارای نبوغ اقتصادی هستیم»! البته خداوند متعال نیز او و ثروتش را به زمین فرو برد، تا هم خودش و هم ناظرین بدانند که چنین نیست.

●- اما «وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ»، یعنی بر همگان معلوم بدار که هم نعمت داری و هم میدانی و اذعان دای که این نعمت از طرف خداوند منان است؛ این یعنی شکر نعمت.

پس اگر از میزان تحصیلات کسی بپرسند، و او بگوید: «الحمد لله، یا به لطف خدا، در رشته‌ی شیمی یا ... ارشد گرفتم» او به « بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ » را در بیان عمل نموده است. یا اگر کسی بپرسند: کاسبی چطور است و بگوید: «به لطف خدا خوب است»، در بیان نعمت خدا را حدیث کرده است و بالاخره آن که نه تنها در مقام بیان و گفتار، بلکه در عمل نیز اولاً نشان دهد که نعمت از خداوند مُنعم است و ثانیاً از آن نعمت، به امر خدا و در راه خدا بهره ببرد، او «‌بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ‌» را در حد خودش محقق نموده است.

 

 

کلمات کلیدی:  پاسخ های کوتاه   سوره ضحی   شکر