پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

«و یا هیچ کدام» را نیز باید در نظر گرفت تا به پاسخ درست دست یافت!

"تقوا" به معنای "انجام واجبات و ترک محرمات" نیست که اکنون بحث شود، آیا تمامی واجبات و محرمات و یا به حد وسع؟

حد وسع:

البته نه چیزی خارج از حد وسع واجب یا حرام شده و نه کسی می‌تواند خارج از حدّ وسع خودش کاری انجام دهد.

سجده در نماز، بر کسی نمی‌تواند به حالت سجده رود واجب نیست، او می‌تواند نشسته یا ایستاده سجده کند - حجّ بر کسی که استطاعت ندارد واجب نیست - روزه بر بیماری که روزه برایش ضرر دارد، نه تنها واجب نیست، بلکه حرام است و ... .

کسی نمی‌تواند بیش از حد علم خود، علمی را به دیگران منتقل نماید - کسی نمی‌تواند بیش از دارایی خود ببخشد - و کسی نمی‌تواند بیش از قدرتش، وزنه‌ای را بلند کند و ... .

از این رو، در قرآن کریم، به دو اصل کلی تصریح نموده است:

1- «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا - خداوند هيچ كس را جز به قدر توانايى‌اش (وسعش) تكليف نمى‌‏كند» (البقره، 286)

2- «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا - خداوند كسى را جز به اندازه‌اى كه به او داده است تكليف نمى‌كند»

●- و البته هر کسی باید بکوشد تا در آن چه ممکن است، درجات وجود را بالا ببرد و بر ظرفیت و وسعش بیفزاید تا بیشتر کسب فیض کند.

تقوا

"تقوا"، که از ماده «وقی» اخذ شده، به معنای «صیانت و حفاظت» می‌باشد، لذا به آن «خود نگهداری» می‌گویند.

*- اما، آدمی خودش را از چه حفظ کند و در برابر چه صیانت نماید؟

تفکر در پاسخ به این پرسش، نشان می‌دهد که "تقوا" محدودیت ندارد، بلکه تمام وجود و شئون حیات فردی و اجتماعی را شامل می‌گردد.

آدمی، در هر حرکتی هدفی دارد و برای رسیدن به هدف، باید آن چه را لازم است و او را نزدیک می‌گرداند انجام دهد و خود در برابر آن چه سبب انحرافش و نرسیدنش می‌شود، محافظت نماید. به این می‌گویند: «تقوا». تمامی احکام طهارت ظاهری و نیز طهارت معنوی و روحی در اسلام، برای این است که روح و جسم، از آلودگی‌ها مصون بمانند و یا اگر آلودگی ایجاد شد، پاک شوند؛ تا آدمی بتواند به هدف بزرگ "سلامتی ابدی" نایل آید.

تقوای الهی

در قرآن مجید، امر به "تقوای الهی" شده‌ایم؛ یعنی تقوایی (صیانتی) هدفدار که هدفش الله جلّ جلاله می‌باشد. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ - ای کسانی که ایمان آورده‌اید، تقوای الهی داشته باشید» (الحشر، 18) - «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ - ای کسانی که ایمان آورده‌اید، تقوای پروردگانتان را پیشه کنید» (طلاق، 1)

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» (آل عمران، 102)

- اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا آن گونه كه شايستۀ پرواكردن از اوست پروا داشته باشيد و نميريد مگر آن كه مسلمان باشيد.

دقت شود که تمامی این آیات، خطاب به مؤمنین می‌باشد؛ یعنی حال که خدا و معاد را شناختید و به اصول دین ایمان آورده‌اید، خودتان را در این مقام، جایگاه و حریم حفظ کنید و از خودتان در برابر انحرافات و مُهلکات، محافظت نمایید.

رعایت تقوا

بیان شد که "تقوا" جامعیت دارد و به یک یا دو و یا چند موضوع محدود نمی‌شود، چرا که آدمی باید از خود در جمیع جهات محافظت نماید؛ و البته این محافظت هدف دارد و هدف مؤمن، به سلامت رسیدن در درجات والاتر و قُرب بیشتر می‌باشد.

در یک آیه می‌فرماید: «ای مؤمنین، تقوای الهی داشته باشید و «وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» با صادقین باشید» (التوبة، 119) - در آیه دیگری می‌فرماید: «تقوای الهی داشته باشید و آینده‌نگر باشید «وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ» و هر کسی باید بنگرد برای فردای چه پیش فرستاده» (الحشر، 18) - در آیه دیگری می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا - اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! تقواى الهى پيشه كنيد و سخن حق (درست، محکم و استوار) بگوييد» (الأحزاب، 70) و ... .

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (الحدید، 28)

- اى مؤمنان،از خداوند پروا بداريد و به رسولش ايمان بياوريد تا بهرۀ مضاعف از رحمت خود به شما بدهد و برايتان نورى قرار دهد كه با آن راه بسپاريد و تا شما را بيامرزد و خداوند آمرزگار مهربان است.

« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (المائدة، 35)

- اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا پروا كنيد و وسيلۀ [تقرّب] به او را بجوييد و در راه او جهاد كنيد باشد كه رستگار شويد.

بنابراین، انجام واجبات و ترک محرمات، لازمه "تقوای الهی" می‌باشد نه خود آن. مثل این که بگوییم: «لازمه کسب علم، تحصیل علم می‌باشد و لازمه تحصیل علم نیز انجام واجبات و ترک محرمات آن می‌باشد»

●- بنابراین، انجام واجبات و ترک محرمات، لازمه "تقوای الهی" می‌باشد نه خود آن. مثل این که بگوییم: «لازمه کسب علم، تحصیل علم می‌باشد و لازمه تحصیل علم نیز انجام واجبات و ترک محرمات آن می‌باشد».

شهید آیت الله مطهری رحمة الله علیه:

«انسان اگر بخواهد در زندگی اصولی داشته باشد و از آن اصول پیروی كند، خواه آنكه آن اصول از دین و مذهب گرفته شده باشد و یا از منبع دیگری، ناچار باید یك خط مشی معینی داشته باشد، هرج و مرج بر كارهایش حكمفرما نباشد.

لازمۀ خط مشی معین داشتن و اهل مسلك و مرام و عقیده بودن این است كه به سوی یك هدف و یك جهت حركت كند و از اموری كه با هوا و هوس های آنی او موافق است اما با هدف او و اصولی كه اتخاذ كرده منافات دارد خود را «نگهداری» كند.

بنابراین تقوا به معنای عامّ كلمه لازمه ی زندگی هر فردی است كه می خواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگی كند و از اصول معینی پیروی نماید.

تقوای دینی و الهی یعنی اینكه انسان خود را از آنچه از نظر دین و اصولی كه دین در زندگی معین كرده، خطا و گناه و پلیدی و زشتی شناخته شده، حفظ و صیانت كند و مرتكب آنها نشود.» (مجموعه آثار شهید مطهری . ج23، ص: 692)

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

آیا تقوا انجام همه واجبات و ترک همه محرمات است و یا تقوا انجام واجبات و ترک محرمات در حد وسع است؟

پاسخ (نشانی پیوند):

https://www.x-shobhe.com/etc/12005.html

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون