بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى‌تكبّر بر زمين راه مى‌روند؛ و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گويند)، به آنها سلام مى‌گويند (و با بى‌اعتنايى و بزرگوارى مى‌گذرند).

***

"جاهل"، با "نادان" متفاوت است. نادان کسی است که نسبت به موضوعی، علم، آگاهی، اطلاع یا خبر ندارد؛ پس می‌توان او  را مخاطب قرار داد و بر دانش او افزود. مانند پدر و مادر در خانه، یا معلم و استاد سر کلاس درس؛ و یا یک مربی، در رشته‌ی مربوط به خودش.

اما "جاهل"، یعنی "بی‌خرد"؛ یعنی کسی که قوه ارزشمند "عقل" خودش را محبوس و آکبند نگه‌داشته و به کار نمی‌اندازد؛ لذا معلومات، اطلاعات و آگاهی‌ها نیز به دردش نمی‌خورد.

آری، "عقل"به نور "علم" می‌بیند، اما باید عقل فعال باشد که به نور علم ببیند. نور آفتاب هر چقدر هم شدت داشته باشد، سبب دیدن نابینا نمی‌گردد؛ پس علم نیز هر چقدر هم زیاد باشد، بر بینش "جاهل" نمی‌افزاید، بلکه سبب گمراه‌تر شدنش می‌گردد.

●- "مخاطب جاهل"، فقط آن کسی نیست که بد حرف می‌زند، مسخره می‌کند و یا ناسزا می‌گوید؛ بلکه آن کسی که در گفتن و شنیدن، به هیچ اصول و منطقی پایبند نیست، و هیچ استدلالی را نمی‌پذیرد و روی هوا حرف می‌زند، مصداق بارز "جاهل" می‌باشد.

●- الزامی ندارد که مخاطب حتماً یک انسان زنده باشد؛ امروزه فضای مجازی پُر است از سخنان، شعارها، دروغ‌ها، افتراها و فرافکنی‌های "جاهلان"!

 

برخی گمان دارند که باید خودشان را مخاطب تمامی این یاوه‌ها قرار دهند، و اگر خیلی احساس مسئولیت کنند، حتی به دنبال یک پاسخ منطقی و مستدل برای آنان می‌گردند! در حالی که خداوند متعال می‌فرماید: «اخلاق و مواضع بندگان خاص خدا، در برخورد با جاهلان چنین نیست، بلکه «قَالُوا سَلَامًا»، یعنی خداحافظی کرده و از آنان دوری می‌گزینند؛ نه این که اصرار داشته باشد حتماً به گوینده‌ی "بی‌خرد"، یک پاسخی هم بدهند!

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   سوره فرقان