پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

ابتدا باید به دور از هر شعار نامعقول، غیر علمی و فریبنده‌ای توجه شود که آیا اساساً انسان استقلال وجودی دارد؟ و سپس بررسی شود که آیا عبودیت یا هر امر دیگری، با استقلال وجودیش منافات و تناقض دارد یا خیر؟

«استقلال وجودی» را از دو منظر می‌توان بررسی نمود: یکی مبتنی بر دلایل عقلی (فلسفی) و دیگری مبتنی بر واقعیات مشهود همگان؛ و از هر منظری که بررسی شود، نتیجه این است که «آدمی استقلال وجودی ندارد که آزادی محض داشته باشد»، چرا که:

1- کسی استقلال وجودی دارد که دیگری او را خلق ننموده باشد؛ وجودش قائم به خودش باشد [قائم به ذات] و موجود ازلی باشد.

2- کسی استقلال وجودی دارد که «مالک» وجود خودش باشد.

3- کسی استقلال وجودی دارد که نه تنها بر خودش، بلکه بر عالم هستی «ربوبیّت» داشته باشد؛ یعنی «صاحب اختیار و تربیت کنندۀ امور باشد» تا هیچ چیزی بر او تأثیر نگذارد.

*- چنین وجودی، هستی و کمال محض، «سبحان - مبرای از هر گونه نقص، عیب و کاستی» می‌باشد و هر چه هست، از اوست، مخلوق و وابستۀ به اوست.

*- خداوند متعال این حقایق را با طرح چند پرسش عقلی (فلسفی) که پاسخش در خودش است طرح می‌نماید:

«أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ»

- آيا از هیچ آفريده شده‏‌‌اند؟ يا خود خالق خويش می‌باشند؟!

«أمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَلْ لَا يُوقِنُونَ»

- آيا آنها آسمانها و زمين را آفريده‏‌اند؟ [نه] بلكه آنها طالب يقين نيستند!

«أَمْ عِنْدَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّكَ أَمْ هُمُ الْمُصَيْطِرُونَ» (الطور، 35 تا 37)

- آيا خزائن پروردگارت نزد آنها است‌؟! يا بر همه چيز عالم سيطره دارند؟!

استقلال وجودی

بنابراین، نه خود را فریب دهیم و نه اجازه دهیم تا دیگران با مقاصد سوء خود، ما را فریب دهند تا از خود و حقایق عالم هستی، غافل و منحرف سازند!

چگونه می‌تواند استقلال وجودی داشته باشد، کسی که بدنش از خاک خلق شده و در خاک می‌پوسد؛ از نطفه پدید آمده و مُردار می‌شود؟!

چگونه می‌تواند استقلال وجودی و آزادی محض داشته باشد، کسی که حتی مالک اعضای بدنش خودش هم نیست، چه رسد به مالک زمین و آسمان‌ها و هر چه در آنهاست؟!

چگونه می‌تواند استقلال وجودی داشته باشد، کسی که «ربوبیّت» هیچ چیزی در اختیار او نیست؟! نمی‌تواند مانع از گرسنگی و تشنگی یا بیماری و پیری خودش شود - اگر باران اندک ببارد، خشکسالی و قحطی به او آسیب می‌زند و اگر زیاد ببارد، خانه و محصول و خودش را سیل می‌برد؟! سلول‌های بدنش، هر لحظه می‌میرند و سلول‌های دیگری جایگزینش می‌شوند - آن چه نمی‌داند را به ذهنش وارد می‌کند و آن چه می‌داند را فراموش می‌کند ... و بالاخره تمامی قوایش را از دست می‌دهد و می‌میرد؟!

«وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» (الذاریات، 56)

- من جن و انس را نيافريدم جز برای بندگی (عبادتم).

در این آیۀ کوتاه، دو حقیقت بزرگ تبیین شده است:

الف - انسان، مخلوق است و مخلوق نیز بندۀ خالق خویش است؛ لذا همگان «عبد» آفریده شده‌اند. پس نه استقلال وجودی دارند و نه از آزادی محض و بدون حصر برخوردارند!

ب - هدف از آفرینش انسان این است که آدمی تحت تعلیم آموزه‌های الهی رشد نماید، طبق نقشه عمل نماید و به مقام «خلیفة اللّهی» برسد و این هدف جز با اخلاص در بندگی خداوند سبحان، محقق نمی‌گردد. لذا فرمود: «او را جز برای بندگی‌ام نیافریدم».

«لا إلهَ الّا الله»

آدمی عبد (بنده) آفریده شده است، پس حتماً إله و معبودی را می‌پرستد و بندگی می‌کند، حال خواه «إله حق» باشد یا «إلهه‌ها و معبودهای باطل»؛ لذا انسان بدون پرستش و بندگی [بدون إله و معبود] وجود ندارد؛ حتی آن که گمان دارد هیچ إله و معبودی را بندگی نمی‌کند، هوای نفس خویش را إله گرفته و آن را بندگی و اطاعت می‌کند:

«أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنْتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا» (الفرقان، 43)

- آيا آن كس كه هواى [نفس] خود را إله خويش گرفته است ديدى؟ آيا [تو مى‌توانى] ضامن او باشى؟!

استقلال، مستلزم عدم هر گونه وابستگی می‌باشد، یعنی همان «لا إلهَ»؛ اما از آنجا که آدمی مخلوق و بالتبع عبد (بنده) و وابسته است، باید به جز خالق، مالک و ربّش، چیزی را إله نگیرد و به کسی یا چیزی جز او وابسته نشود، لذا فرمود: «لا إلهَ الّا الله»

آیت الله مصباح یزدی رحمة الله علیه:

«گاهى منظور از «آزادى انسان» این است كه بشر به لحاظ وجودی آزاد و مستقل است و هیچ‌گونه عبودیت تكوینى حتى نسبت به خداى متعال ندارد. بنابراین، هیچ‌گونه تكلیف و مسئولیتى متوجه او نیست. از آنجا كه انسان آزاد به دنیا مى‌آید و مسئولیتی ندارد، فقط با اختیار خود می‌تواند مسئولیتى را بپذیرد. پس هر انسانى مى‌تواند با استناد به آزاد متولّد شدن خود، از پذیرش هرگونه مسئولیت اخلاقى یا حقوقى سرباززند.

این معناى «آزادى» كه مفهومى فلسفى است و در «فلسفة اولى» مورد بحث و بررسى واقع می‌شود، چون به نفى توحید مى‌انجامد هرگز مورد پذیرش نیست. ما معتقدیم كه انسان به لحاظ تكوینی بنده است؛ یعنى وجودش عینِ فقر و حاجت به ذات مقدس حق تعالى است. انسان كه همة وجود و شئون وجودی‌اش متعلق به خداى متعال و ملك طلق اوست چگونه مى‌تواند آزاد به معنای مستقل باشد؟» (نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام - ص 137 و 138)

استقلال وجودی و عبودیت

بنابراین، آدمی به هیچ وجهی [چه در ظاهر و چه در باطن]، استقلال وجودی ندارد که عبودیت با آن منافات داشته باشد؛ او ذاتاً مخلوق و عبد است، پس عبودیت دارد.

مهم این است که بداند، پرستش، بندگی و وابستگی محض، به هر کسی یا هر چیزی و یا هر امری، به غیر از بندگی و اطاعت خداوند سبحان، آزادی‌های حقیقی او را سلب می‌کند و او را در زندان انفرادی هوای نفس، به غل و زنجیر می‌کشد تا هلاک شود!

فریب ابلیس لعین و شیاطین جنّ و انس

روش ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و انس -از جمله نظامات سلطۀ مستکبران و ظالمان- این است که هر چیزی را از انسان و جامعه می‌گیرند، القا می‌کنند که «تو آن را داری!»، تا با مخالفت، مقابله، استقامت، بازپس گیری و دفاع از حقوق مواجه نگردند!

اگر استقلال کشور و ملّتی را بگیرند، القا می‌کنند که شما (به علت وابستگی به ما)، یک کشور و ملّت مستقل می‌باشید - اگر دین یک ملّت را بگیرند، القا می‌کنند که شما بسیار دیندار هستید - چنان که اگر سرمایه‌های یک ملّت را به تاراج برند، القا می‌کنند که شما کشور و ملّتی بسیار ثروتمند می‌باشید و ... .

مستکبران، برای به بندگی کشاندن مستضعفان، به آنها القا می‌کنند که «شما استقلال وجودی دارید - شما مطلقاً آزاد به وجود آمدید - هیچ چیزی نباید مانع از استقلال و آزادی محض شما شود ... و خلاصه آن که پرستش و بندگی خالق متعال نیز با استقلال و آزادی شما منافات دارد و در تناقض می‌باشد!

این شعارهای دروغ و فریبنده، برای آن است که می‌دانند همگان عبودیت دارند، اما تا وقتی که انسان خود را فقط بندۀ خالق سبحان و ربّ العالمین می‌بیند، هرگز به ذلت بندگی آنها تن نمی‌دهد و هر گاه خود را عبودیت پروردگار عالم، رها ببیند، آنها از هر سو بر او می‌تازندو از تمامی جهات او را به بندگی خود می‌کشانند!

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار؛ متشکریم    .

پرسش:

آیا عبودیت (هر نوعی) با استقلال وجودی انسان منافات و تناقض ندارد؟

 پاسخ (نشانی پیوند):

https://www.x-shobhe.com/belief/12874.html

 

 

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی