پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

این که کسی گمان نماید که فقط با علم، هنر و تلاش خود چیزی به دست آورده یا می‌آورد، همان اندیشۀ قارونی می‌باشد؛ او و دارایی‌هایش با هم به زمین فرو می‌روند.

در مقولۀ رزق و نقش دعا در زیادتی آن، نکات بسیار مهم و گسترده‌ای وجود دارد که باید به آنها توجه نمود و البته فرصت و امکانی برای طرح یا حتی اشاره به آنها وجود ندارد، لذا فقط به چند نکته و آن هم به صورت فهرست اشاره می‌شود:

الف - خداوند منّان، رازق تمامی بندگانش می‌باشد، خواه مؤمن به او باشند، یا کافر - شاکر باشند یا ناسپاس؛ چنان که در دعای رجبیه، می‌گوییم:

«يَا مَنْ يُعْطِى مَنْ سَأَلَهُ، يَا مَنْ يُعْطِى مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَمَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً»

- ای آن‌که به هر که از او بخواهد می‌بخشد، ای آن‌ که به هر که از او نخواهد و او را نشناسد نیز می‌بخشد، عطایش از روی مهربانی و رحمت است.

ب - «دعا»، یعنی «خواندن دیگری و خواستن از او»؛ و از آنجا که آدمی هستی و کمال محض نیست و بسیار فقیر و نیازمند می‌باشد، یقیناً دیگری یا دیگران را می‌خواند و انتظار برآورده شدن نیاز از سوی خوانده شده را دارد؛ لذا هر کسی خداوند سبحان را نخواند و از او نخواهد، حتماً چشم امید به دیگرانی دارد که چون خودش مخلوق، محدود، بنده و محتاج می‌باشد:

«إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُوا لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ‌» (الأعراف، 194)

- آنهائی را كه غير از خدا می‏خوانيد (و پرستش می‏كنيد) بندگانی همچون خود شما هستند؛ آنها را بخوانيد و اگر راست می‏گوئيد بايد به شما پاسخ دهند (و نیازهایتان را مرتفع سازند) 

«وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلَا أَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ» (الأعراف، 197)

- و كسانی را كه شما جز او می‏خوانيد نمی‏توانند ياريتان كنند و نه (حتی) خودشان را ياری دهند.

*- البته مقصود از «خواندن و خواستن»، روابط و تعاملات روزمره و طبیعی نیست؛ مثل این که کسی دیگری را صدا کند و از او یک لیوان آب بطلبد، یا کسی نزد پزشک برود و مداوا بطلبد - یا کسی نزد استاد برود و طالب علم باشد و ...؛ بلکه یعنی: «او را مستقل و غنی بداند و به صورت مستقیم مؤثر در وجود (دارایی و بخشش) بداند. اگر کسی در همین موارد نیز دیگری یا دیگران را مستقل و مؤثر بداند، دچار شرک شده است.

ج - خواندن خداوند سبحان و خواستن از او، یا غنی، مستقل و مؤثر دیدن دیگران، خواندن آنها و خواستن از آنها، ملاک «توحید یا شرک» می‌باشد.

د - همانگونه که هیچ انسان بدون دعایی وجود ندارد، هیچ کسی نمی‌تواند با بسنده نمودن به دعا و بدون هیچ تلاشی، به خواسته‌ای برسد؛ اگر چه به دست آوردن و خوردن یک لقمه نان باشد؛ چنان که اگر کسی شبانه روز دعا نماید که عاقبت به خیر و بهشتی شود، اما در این راستا نکوشد، به نتیجه نمی‌رسد:

«وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى * وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى» (النّجم، 39 و 40)

- و اينكه برای انسان بهره‏‌ای جز سعی و كوشش او نيست * و اينكه سعيش به زودی ديده می‏شود (و به نتيجه‏‌اش ‌می‏رسد).

*- در قیامت نیز نتیجۀ مواضع و عملکردها، حتی به اندازۀ یک مثقال ذره، دیده می‌شوند و به آدمی بازمی گردد:

«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» (الزلزله، 7 و 8)

- پس هر كس به اندازه سنگينی ذره‏‌ای كار خير انجام داده آن را می‏بيند * و هر كس به اندازه ذره‌ای كار بد كرده آن را می‏بيند.

رزق و دعا

خداوند متعال، برای هر کسی، حداقل رزقی معین نموده که چه مؤمن باشد یا کافر، به او می‌رسد؛ در مثال، مانند «پایۀ حقوق» می‌باشد که مدرک تحصیلی، اضافه کار، سنوات، حق مأموریت و ... نیز به آن اضافه می‌گردد؛ لذا اضافه بر کف رزق، رزقی به واسطۀ نماز اول وقت است، رزقی به خاطر تلاوت قرآن کریم می‌باشد، رزقی به خاطر نیکی به والدین، رزقی به خاطر صلۀ ارحام، رزقی به خاطر انفاق و صدقه ... و رزقی هم به خاطر «دعا - خواندن او و درخواست از او» افاضه می‌شود. در اخبار چنین آمده که خداوند سبحان، حتی پیش از دعا می‌دهد، اما به فرشتگان مأمورش می‌فرماید: «این رزق برای فلانی است، اما هر موقع از من خواست به او بدهید»؛ به این می‌گویند: «رزق مشروط به دعا».

تفاوت رزق

یک - رزق [چه مادی و چه معنوی] به مقدار دارایی و تملک نمی‌گویند، بلکه هر مقداری که مصرف شود، رزق است. به عنوان مثال: اگر کسی صد میلیارد در بانک سپرده کرده باشد، تمام آن رزق او نیست، بلکه آن مقداری که مصرف می‌کند یا فایده می‌برد رزق اوست و مابقی فقط به نام او و در نهایت در اختیار اوست و چه بسا رزق بانک، وراث و دیگران شود.

قرآن کریم، در خانۀ تمامی مسلمانان وجود دارد؛ اما هر کسی رزق معلومی در بهره‌مندی از آن دارد - چنان که در بیشتر شهرها دانشگاه وجود دارد، اما همگان به صورت مستقیم از آن بهره نمی‌برند.

دو - ارزاق مادی، برای رفاه و لذت بدن می‌باشد که حیوانات نیز از آن برخوردارند؛ و البته که بدن و آن چه کسب و ارتزاق می‌کند، همه فانی می‌باشند؛ اما همین رزق مادی، برای کسی که ایمان آورده و عمل صالح انجام می‌دهد، ابدی می‌شود؛ چنان که حتی برای یک لقمه نان حلالی که با زحمت به دست آورده و میل نموده، اجر بی‌حساب می‌برد.

سه - هر نوع و هر مقدار دارایی که از هر راهی به دست آمده باشد، نه تنها برای دنیا و آخرت انسان مفید نیست، بلکه چه بسا موجب ضرر و زیان (خسران) او گردد و به خاطر این دارایی‌ها، ارزاق و رفاهیات، هم در دنیا به زحمت بیفتد و زجر بکشد و هم در آخرت.

«وَلَا تُعْجِبْكَ أَمْوَالُهُمْ وَأَوْلَادُهُمْ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَهُمْ كَافِرُونَ» (التوبه، 85)

- مبادا اموال و اولادشان مايه اعجاب تو گردد، (اين برای آنها نعمت نيست بلكه) خدا می‏خواهد به وسيله آن، آنها را در دنيا عذاب كند، و جانشان برآيد در حالی كه كافر باشند.

*- دقت شود که عذاب دنیا، فقط نداری، بیماری و گرفتاری‌های ظاهری نمی‌باشد، بلکه بدترین عذاب، همان غفلت است، تا جایی که چنان به بازی و لذت مشغول شود که در حال کفر بمیرد و به عذاب ابدی گرفتار آید - یا آن که دارایی، ابزاری برای طغیان، عصیان،  گناه و ظلم بیشتر او شود!

دعای مؤمنان

از این‌رو، مؤمنان از خداوند سبحان، رزقی می‌خواهند که به خیر دنیا و آخرت آنان باشد - رزقی که سبب رشد، کمال و قُرب بیشتر آنان گردد. لذا در حالی که غیر مؤمنان، چشم به دست دیگران دارند و مقابل آنان احساس حقارت و وابستگی و بندگی می‌کنند، مؤمنان او را می‌خوانند و چنین می‌خواهند:

«وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»

- و برخی از آنها (مردم) می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنيا نيكی عطا كن! و در آخرت نيز نيكی مرحمت فرما! و ما را از عذاب آتش نگاهدار!

«أُولَئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ» (البقره، 201 و 202)

- آنها از آن چه کسب کرده‌اند (كار و دعای خود)، نصيب و بهره‌ای دارند؛ و خداوند، سريع الحساب است.

مشارکت و هم‌افزایی - لطفاً این پرسش و پاسخ را در راستای «جهاد تبیین»، برای دوستان به اشتراک بگذارید؛ متشکر.

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   دعا