بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

حضرت امام سجاد علیه السلام:

صحیفه سجادیه، فرازی از دعای دوازدهم/ با استفاده از برگردان (ترجمۀ) حجت الاسلام انصاریان

«اللَّهُمَّ إِنَّهُ يَحْجُبُنِي عَنْ مَسْأَلَتِكَ خِلَالٌ ثَلَاثٌ‌، وَ تَحْدُونِي عَلَيْهَا خَلَّةٌ وَاحِدَةٌ»

خدایا! مسلّماً سه خصلت، مرا از درخواست از حضرتت مانع می‌شود؛ و یک خصلت، مرا به جانب درخواست از تو پیش می‌برد. آن سه خصلتی که مانع درخواست من می‌باشد این است:

«يَحْجُبُنِي أَمْرٌ أَمَرْتَ بِهِ فَأَبْطَأْتُ عَنْهُ‌، وَ نَهْيٌ نَهَيْتَنِي عَنْهُ فَأَسْرَعْتُ إِلَيْهِ‌، وَ نِعْمَةٌ أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَيَّ فَقَصَّرْتُ فِي شُكْرِهَا.»

1- کار خوبی که مرا به آن فرمان دادی و من در انجامش کندی کردم؛ 2- کار زشتی که مرا از آن بازداشتی و من در ارتکابش شتاب ورزیدم؛ 3- نعمتی که به من دادی و من در سپاس‌گزاریش کوتاهی کردم؛

«وَ يَحْدُونِي عَلَى مَسْأَلَتِكَ تَفَضُّلُكَ عَلَى مَنْ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ إِلَيْكَ‌، وَ وَفَدَ بِحُسْنِ ظَنِّهِ إِلَيْكَ‌، إِذْ جَمِيعُ إِحْسَانِكَ تَفَضُّلٌ‌، وَ إِذْ كُلُّ نِعَمِكَ ابْتِدَاءٌ»

و آن‌چه مرا به سوی درخواست از تو پیش می‌برد: احسان توست به کسی که با نیت خالص به سوی تو آمد و با خوش‌گمانی‌اش به پیشگاه حضرتت وارد شد؛ زیرا تمام احسانت تفضّل و همۀ نعمتت، آغاز و ابتدایی از سوی تو نسبت به آفریده‌هاست.

شرحی مختصر

خداوند علیم و حکیم، هر چیزی را با اندازه‌های گوناگونش خلق نموده است: «إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ - مائیم که هر چیزی را با اندازه‌هایش آفریدیم» (القمر، 49) و هدایت تکوینی عالم هستی و هدایت تشریعی انسان نیز بر اساس همین اندازه‌هاست:

«‌الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى * وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى» (الأعلی، 2 و 3)

- همان که خلق نمود و سامان بخشد * و همان که اندازه گذاشت، سپس هدایت نمود.

بنابراین، نه چیزی خود به خود پدید می‌آید و نه اتفاق و رویکردی برای آدمی، بدون دلیل رخ می‌دهد، بلکه نظام علّیت (علت و معلول)، بر هر امری حاکم است و عبادت، دعا، نزدیکی، دوری، ترک دعا، گناه و ... نیز علل و اسباب خود را دارد؛ اگر چه ما نشناسیم و ندانیم.

سه علت دوری

حضرت امام سجاد علیه السلام در این فراز از دعای خود، بیان می‌دارند که سه علت مهم، حجاب من و مانع از رجوع به تو و درخواست از تو می‌گردند که عبارتند از:

یک - کندی در انجام اوامر الهی [که سبب رشد، کمال و قُرب بیشتر می‌گردد]؛

دو - شتاب و عجله در انجام کاری که خداوند سبحان از آن نهی نموده است. چرا که انسان، اگر متصل نگردد و اگر ساخته نشود، به خودی خود عجول است؛ او ظاهربین و سطحی‌نگر می‌باشد، خواسته‌ای برایش پیش می‌آید و می‌خواهد سریع به آن برسد؛ لذا برایش فرقی نمی‌کند که از چه راهی به دست می‌آورد و هم چنین توجه ندارد که شاید به ضرر اوست! و همین مانع می‌شود که اولاً نیاز خود را از خداوند منّان بخواهد تا او به خیرش بدهد و سپس تحت امر او بکوشد تا زمینه و شرایط برای استجابتش مهیا گردد.

«وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا» (الإنسان، 11)

- و انسان (بر اثر شتابزدگی) بديها را طلب می‏كند، همانگونه كه نيكی‌ها را می‏طلبد، و انسان همواره عجول است.

سه - شاکر نبودن. یعنی نشناختن مُنعم (بداند این نعمت خداداد است) -  نشناختن قدر، ارزش و اهمیّت نعمت - عدم استفادۀ بهینه و ضایع نمودن نعمت!

علت نزدیکی و انگیزه برای دعا

مهم‌ترین علت در ایجاد انگیزه و امید برای درخواست از خداوند منّان، توجه به احسانِ بی‌مقدمۀ اوست.

ابتداء در تفضل از خداوند است؛ آغاز افاضه و نعمت بخشی از اوست؛ با لطف، جود و کرمش، بدون مقدمه می‌بخشد که او رحمان [وجود بخش] است و رحیم است [رحمتش استمرار دارد]. چه نعمت‌های فراوانی که بدون درخواست ما و حتی بدون این که نیاز و قدرش را بدانیم، به ما داده و می‌دهد - چه گناهان بسیاری که حتی بدون استغفار بخشیده و می‌بخشد - چه نیازهایی که حتی بدون دعا و درخواست و حتی بدون شکر، بر طرف می‌سازد و ... .

پس، توجه به احسان خداوند متعال و ابتدای به آن از سوی او، سبب می‌گردد تا آدمی به معبودش حُسن ظنّ بیشتری پیدا کند و شوق و انگیزۀ خواندن او درخواست از او [دعا]؛ در قلب انسان ایجاد و تشدید گردد. می‌گوید: «تو که بدون فهم و درخواست و شکر من، این همه دادی، اگر درخواستی داشته باشم، حتماً آنگونه که خیر من است، برآورده می‌سازی»؛ چنان که در دعاهای ماه مبارک رمضان می‌خوانیم:

«يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ سَأَلَهُ»‏؛

- اى آنكه هر كه سؤال كند (بخواهد) عطا مى‌كنى؛

«يَا مَنْ يُعْطِي مَنْ لَمْ يَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً»؛

- اى آنكه به هر كه از تو نخواهد و حتی تو را هم نشناسد، باز از لطف و رحمتت عطا مى‌‏كنى؛

«أَعْطِنِي بِمَسْأَلَتِي إِيَّاكَ جَمِيعَ خَيْرِ الدُّنْيَا وَ جَمِيعَ خَيْرِ الْآخِرَةِ؛ وَ اصْرِفْ عَنِّي بِمَسْأَلَتِي إِيَّاكَ جَمِيعَ شَرِّ الدُّنْيَا وَ (جَمِيعَ) شَرِّ الْآخِرَةِ»؛

- عطا فرما مرا كه از تو درخواست مى‌كنم جميع خوبی‌هاى دنيا و جميع خوبی‌هاى آخرت را؛ و برگردان از من، به درخواستم از تو، جميع شرور دنيا و آخرت را؛

«فَإِنَّهُ غَيْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَيْتَ وَ زِدْنِي مِنْ فَضْلِكَ يَا كَرِيمُ‏»

- زيرا عطاى تو بى‏‌نقص است و از فضل و كرمت بهره من بيفزاى، اى خداى كريم!

●- بنابراین، اگر همیشه و به ویژه پیش از دعا، به فضل و نعماتی که او به ما داده توجهی کنیم، شور، شوق و انگیزۀ دعا، با تشدید حُسن ظنّ و امید به استجابت، در ما تقویت و تشدید می‌گردد.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه   دعا