ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: اگر چه تمامی کمالات انسانی، اسماء الله هستند، اوست هستی محض و هستی بخش، کمال محض و کمال بخش، اما در قرآن کریم فرمود: «فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا»

ما گاهی در محاوره فارسی، چند معنای متفاوت را به یک کلمه حمل می‌کنیم که شاید در تفهیم منظور مشکلی نداشته باشد، اما وقتی بحث قرآنی و حدیثی و علمی در خصوص آنها انجام گیرد، خیلی فرق دارند. مثل آبرو با عزّت. خب "آبرو" که معادل عربی‌اش «عِرض» می‌شود، با "عزّت" که معنای فارسی‌اش "شدت قهر و غلبه، نفوذ و شکست ناپذیری" می‌شود، خیلی تفاوت دارد.

الف – عزّت:

انسان هر چه می‌کند [چه خوب و چه بد]، برای این است که "عزیز" شود، یعنی نفوذ ناپذیر و شکست ناپذیر گردد و غالب گردد؛ بالبتع کمبودها، مشکلات یا دشمنان بر او غلبه نکنند. چنان چه در مورد مؤمن و متقی می‌گویند که "عزّت نفس" دارد. یعنی نه اجازه می‌دهد که وسوسه‌ای بر نفس او غالب شود و نه می‌گذارد که نفس حیوانی بر جان انسانی‌اش حکمفرما گردد.

انسان حتی اگر روی به معصیت آورد نیز در اصل برای "عزّت" است، منتهی در مصداق خطا کرده و نمی‌فهمد که آن چه بدو روی آورده، سبب ذلتش می‌گردد و عزّتی به او نمی‌بخشد. از این رو خداوند متعال می‌فرماید: اینهایی که اراده‌ی "عزّت" کرده‌اند، به زودی متوجه می‌شود که همه عزت مال خداست. یعنی هیچ کس جز او نفوذ ناپذیر، شکست ناپذیر و قاهر و غالب نیست، البته او بندگان مؤمنش "عزّت" می‌دهد:

«مَن كَانَ یرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا إِلَیهِ یصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یرْفَعُهُ وَالَّذِینَ یمْكُرُونَ السَّیئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ یبُورُ» (فاطر، 10)

ترجمه: هر كه شرف و قدرت و غلبه خواهد (بداند كه) اینها یكسره از آن خداوند است (و باید از او بطلبد) سخنان پاكیزه (اعتقاد به توحید و اصول عقاید كه مفاد كلم طیب است) به سوى (قرب) او بالا مى‏رود و عمل صالح آن را بالا مى‏برد و كسانى كه بدى‏ها را به نیرنگ انجام مى‏دهند آنها را عذابى است سخت، نیرنگشان تباه و بى‏اثر است.

ب – عِرض – آبرو:

برای "عِرض" که در معادل فارسی‌اش به آن "آبرو" می‌گوییم، معنانی متفاوتی که مترادف هستند بیان شده تا منظور را برساند. مثل: حُرمت، حیثیت، اعتبار، شرف و ...؛ اگر چه هر کدام این واژه‌ها معنای خاص خود را دارند، اما در یک کلمه "عِرض یا آبرو" جمع می‌شود.

آبرو آن وجاهتی است که شخص با آن نزد دیگران به اعتبار شناخته می‌شود. از این رو وقتی در احادیث و روایات سخن از بردن عِرض یا به تعبیر خودمان، ریختن آبرو دیگران مطرح است، الزامی نیست که حتماً همین واژه را آورده باشند و یا به کاری خاص اشاره نموده باشند. یک مستقیم از واژه "عِرض" استفاده شده – یک جا می‌فرماید اگر کسی دیگری را مسخره کند – یک جا می‌فرماید اگر کسی دیگری را رسوا کند – یک جا می‌فرماید: اگر کسی اعتبار دیگری را خراب کند – یک جا می فرماید اگر کسی سرّ دیگری را فاش کند و ... . چون همه اینها موجب حُرمت شکنی و ریختن آبروی دیگران می‌شود.

آبرو نزد خدا:

آبرو نیز چون عزّت و هر کمال دیگری، مال خداست. به هر کس بخواهد می‌دهد و البته انسان نیز باید سعی کند که نزد پروردگارش "عزّت و آبرو" داشته باشد. یعنی نعمت و فضلی که او داده را ضایع نکند.

خداوند متعال "کریم" است، یعنی بلند مرتبه و بزرگوار است. به بندگانش خودش "کرامت" می‌دهد، یعنی کرامت خود را در آنها تجلی می‌دهد، چنان که علم و حکمت و رحمت و محبت خود را تجلی می‌دهد. هر کس این "کرامت" را از سویی حفظ کرد و ضایع نکرد و از سوی دیگر با این شکرانه سبب فزونی‌اش گردید، نزد او معتبر، محترم، عزیر و آبرومند است. و فرمود: مکرم‌ترین شما نزد خدا، با تقواترین شماست. یعنی ثروت،قدرت، عشیره، قوم، ملیت، نژاد و ... – عزّت، آبرو، کرامت و بزرگی نمی‌آورد.

اما، وقتی شیطان بر فرهنگی غلبه کند، همه چیز برعکس می‌شود، چون بَدَل می‌خورد. مثلاً انواع معصیت شخصیت و اعتبار می‌شود، اما اگر بگویند: نمازت را بخوان یا حجابت را رعایت کن، می‌گوید: اینجا خجالت می‌کشم، آبرویم می‌رود! برخی اساساً خجالت می‌کشند که بگویند: "من مسلمانم". در حالی که همه بزرگی، بزرگواری (کرامت) و عزّت و آبرو در این است که انسان تسلیم حق باشد، که اگر نباشد، تسلیم طواغیت و شیاطین درون و برون خواهد بود که اوج ذلت و خواری و بی‌آبرویی است.

«وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ» (فصلت، 33)

ترجمه: و چه كسى خوش گفتارتر است از آن كس كه به سوى خدا دعوت كند و عمل شايسته به جا آورد و (از عمق دل) بگويد همانا من از تسليم‏ شدگانم.

حدیث در مورد آبرو (عِرض):

حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه و آله، در حجت الوداع فرمودند: «أَیهَا النّاسُ إِنَّ دِمَاءَكُمْ وَ أَعْراضَكُمْ عَلَیكُمْ حَرَامٌ إِلى أَنْ تَلقَوْا رَبَّكُمْ کَحُرْمَةِ یَوْمِکُمْ هذا، فی‌ بَلَدِکُمْ هذا‏»

ترجمه: ای مردم ! خون‌ها و آبروهای شما بر شما حرام است تا روزی که خدای خود را دیدار کنید! مانند حرمت این روز برای شما و در این مکان‌تان!

حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه و آله: «اِنَّ حُرمَةَ عِرض المُؤمِنِ كَحُرمَةِ دمِهِ و مالِهِ» (لئالی الاخبار، ج ۵، ص ۲۲۶)

ترجمه: حُرمت (احترام) آبروی مؤمن، مانند حرمت خون (جان) و مال اوست.

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام: «لاتَفَعَلْ ما یشینُ العِرضَ والاِسم» (فهرست غرر، ص ۲۴۲)

ترجمه: هیچ گاه به کاری که سبب آبروریزیِ و بدنامی تو می‌شود، اقدام نکن.

کار دشمن:

کار دشمن، (از ابلیس و سایر شیاطین جنّ گرفته تا انسان‌های شیطان صفت و حسود و ...)؛ چه دشمن شخص باشند و چه دشمن یک جامعه یا ملت مسلمان، این است که حرمتِ آبرو، جان و مال مسلمانان را بشکنند، تا بدین سبب "عزّت" آنها بشکنند، تا بتوانند به آنان نفوذ کرده و غلبه نمایند.

پس انسان و جامعه‌ی عاقل و مؤمن، از یک سو سعی می‌کند که "عزت و آبروی" خودش را حفظ کند و از سوی دیگر مترصد است که دشمن به "عزّت و آبروی" او لطمه نزند. از این رو، مؤمنین و مسلمین واقعی، در هیچ موردی و از جمله حفظ "عزّت و آبرو"، خودبین، تک محور و متکبر نیستند، بلکه نگران دفاع از عزت و آبروی برادر مؤمن (سایر مؤمنین از مرد و زن) نیز هستند و از آنان دفاع می‌کنند.

حضرت رسول اعظم صلوات الله علیه و آله فرمودند:

«مَن رَدَّ عَن عِرضِ اَخیهِ كانَ لَهُ سبعونَ اَلفَ حجابٍ مِنَ النّار» .

ترجمه: کسی که از حیثیت و آبروی برادر دینی خود دفاع کند، برای او هفتاد هزار سپر از آتش جهنم خواهد بود. (بحار، ج ۷۵، ص ۲۵۳)‌»

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون