بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

مقدمه:

نام‌هایی که در قرآن مجید برای معرفی و خبر از آن عالَم آورده شده، همگی به حوادث و وقایع و احوالی است که در آنجا رخ می‌دهد و یا وجود دارد.

اما این نام‌ها، به دو بخش تقسیم می‌گردند، برخی مبین احوال و وقایعی در آن عالَم می‌باشند و برخی دیگر گویای احوال آدمیان و حوادثی است که برای آنان رخ می‌دهد.

به عنوان مثال: "یَوم الآخِرَة - دارُ الآخِرة - الواقعة و معاد"، آن عالَم را معرفی می‌نماید، اما "یَومَ الحسرة - یَومَ التَغابُن"، به احوال آدمیان اشاره دارد.

حشر

"حَشر"، به زنده کردنِ توأم با جمع کردن گفته می‌شود.

صرف زنده کردن مجدد تمامی مردگان "حَشر" نیست، و صرف جمع کردن تمامی موجودات مرده و زنده نیز "حَشر" نیست؛ بلکه وقتی همه دوباره زنده شدند و در یک جا جمع شدند، به آن "حَشر"، گفته می‌شود.

بدیهی است که "جمع کردن" همگان، وقتی واقع می‌شود که همگی در یک مکان گِردآوری شوند، لذا به مکان این جمع‌آوری، "أرضُ المَحشر - زمین محشر" گفته شده است و اگر می‌گویند: «صحرای محشر»، اشاره به بسیاری وسعت آن و نیز خشکی و سوزان بودن آن برای گناهکاران می‌باشد.

●- اما، چنین نیست که همگان، مخلوط در هم در یک مکان جمع‌آوری شوند، بلکه در گروه‌های متفاوتی جمع‌آوری می‌شوند. به عنوان مثال: فرشتگان، انبیاء و اوصیای آنان، اولیاء الله، شهدا، مؤمنان ... و هم چنین تابعین شیاطین جنّ و انس، کفار و مشرکان، ظالمان، جنایتکاران و فاسدان، در گروه‌هایی هم سنخ خود جمع‌آوری (محشور) می‌گردند.

●- این دسته‌بندی، فقط کلی نیست، بلکه در داخل هر جمع کلّی، زیر مجموعه‌هایی وجود دارد، چرا که نه هر مؤمنی الزاماً جهاد فی سبیل الله نموده است، و نه هر کافری الزاماً جنایت نموده است. گروه علما در میان مؤمنان، با عموم متفاوت است، چنان که گروه اهل نماز شب، با سایر مؤمنانی که نماز اول وقت و واجب را اقامه می‌نمودند، جداست و البته جایگاه هر کدام و هر گروه در بهشت نیز متفاوت است؛ چنان که طبقات، درجات و عذاب‌های جهنم نیز متفاوت می‌باشد.

●- تمام کفار و مشرکان، وحشی نیستند، اما برخی از آنان خوی درّندگی داشتند و بسیار وحشی زندگی کرده‌اند، و جنگ‎ها، ترورها، خونریزی‌ها و قتل‌عام‌ها به راه انداخته‌اند. این وحشی‌ها، همه با هم در یک گروه محشور می‌شوند:

«وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ - هنگامی که وحشی‌ها محشور می‌گردند» (التکویر، )

"وُحُوش" جمع "وَحش" به معناى حیوانات وحشى در مقابل اهلى می‌باشد؛ و در قرآن کریم تصریح شده هر جنبده‌ای و از جمله حیوانات نیز محشور می‌گردند و البته که در میان حیوانات، برخی وحشی هستند.

بنابراین، ظاهر آیه، دلالت بر حشر حیوانات وحشی دارد، اما توجه داشته باشیم که فرمود: «برخی از انسان‌ها، مانند حیوانات می‌باشند و از آنان نیز پست‌تر و گمراه‌ترند «كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» (الفرقان، 44 - الأعراف، 179)

در میان این حیوانات انسان‌نما، و یا انسان‌های حیوان صفت، برخی چون مار و عقرب، زبان گزنده‌ای دارند - برخی چون روباه حیله‌گرند - برخی دیگر چون مورچه مال‌اندوزند - و برخی همچون خوک زندگی می‌کنند ... و البته برخی دیگر چون گرگ و پلنگ، کاملاً وحشی و درّنده می‌باشند. به قول معروف: «صورت حیوانات، به شکل صیرت انسان‌هاست».

پس هر کدام در گروه خود جمع‌آوری (مشحور) می‌گردند.

●- "حَشر" در آخرت، تابع حشر در دنیاست، بروز و ظهور حقیقت حشر در دنیاست. آدمی در دنیا با هر کسی و هر گروهی که محشور باشد، در آخرت نیز با همان شخص و گروه محشور می‌گردد، چنان که دربارۀ این جمع‌آوری (حَشر) فرمود: «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ - (به ياد آوريد) روزى را كه هر گروهى را با پيشوايشان مى‌خوانيم» (الإسراء، 71)

روز معاد، یک واقعه، یک صحنه یا یک حادثۀ کوتاه مدت نیست، بلکه بسیار عظیم است و اتفاقات گوناگونی در آن رخ می‌دهد. یک حشر فردی صورت می‌پذیرد که در آن تمامی فرشتگان، جنیّان و انسان‌ها و هر جنبده‌ای، زنده و جمع‌آوری می‌شوند، و سپس گروه‌ها جدا می‌شوند و هر کسی با هم‌گروهی خود در دنیا، جمع می‌شود.

در آنجا می‌گویند: «انبیاء و امامان بیایند و تابعین آنها نیز بیاییند» - «ابلیس لعین و سایر شیاطین جنّ و انس بیایند و مریدان و تابعین آنها نیز بیایند» - «سید الشهداء امام حسین علیه السلام بیاید و حسینیان تا آخر الزمان نیز بیایند» - «معاویه، یزید، عمروعاص، شمر و خولی و ... لعنة الله علیهم اجمعین بیایند، و تمامی تابعین آنها تا آخر الزمان نیز بیایند» ... و هر کدام در گروه امام و پیشوایی که در دنیا از او تبعیت کرده‌اند، جمع می‌شوند.

جهت و مقصد

بدیهی است که این جمع‌آوری فردی و گروهی، بدون جهتی معین به سوی مقصدی معلوم نمی‌باشد، لذا برخی در جهت رحمت الهی و به مقصد بهشت جمع‌آوری می‌شوند و در گروه متناسب خود قرار می‌گیرند و برخی دیگر در جهت قهر، جهنم و عذاب الهی، در گروه‌ها و طبقات خود قرار می‌گیرند و در پایان کار، هر کدام به سوی مقصد خود برده می‌شوند.

چند آیه:

«يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمَنِ وَفْدًا * وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا» (مریم علیها السلام، 85 و 86)

- در آن روز كه پرهيزگاران را دسته جمعى بسوى خداوند رحمان (و پاداشهاى او) محشور مى‌كنيم * و مجرمان را تشنه به سوى دوزخ مى‌رانيم.

«وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا * قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَى» (طه، 124 تا 126)

- و هر كس از ياد من روى‌گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قيامت، او را نابينا محشور مى‌كنيم * مى‌گويد: «پروردگارا! چرا نابينا محشورم كردى‌؟! من كه (در دنیا) بينا بودم! * [خداوند سبحان] مى‌فرمايد: «آن گونه كه آيات من براى تو آمد، و تو آنها را فراموش كردى؛ امروز نيز تو فراموش خواهى شد!»

«وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ» (النّمل، 83)

- (به خاطر آور) روزى را كه ما از هر امّتى، گروهى را از كسانى كه آيات ما را تكذيب مى‌كردند محشور مى‌كنيم؛ و آنها را نگه مى‌داريم تا به يكديگر ملحق شوند!

●- شاید یکی از دلایلی که به حشر مؤمنان کمتر اشاره شده، این باشد که آنها پس از حشر و قرار گرفتن پشت سر انبیاء و امامان علیهم السلام و در گروه مؤمنان، متقیان و صالحان با درجات گوناگون، یا اصلاً در محشر توقف ندارند و به محض حشر به بهشت برده می‌شوند و یا توقف بسیار کوتاهی دارند و سپس گروه گروه به بهشت برده می‌شوند.

دعا

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ بَوِّئْنَا مَعَهُ دَارَ الْکَرَامَهِ وَ مَحَلَّ الْإِقَامَهِ

- بارالها درود فرست بر محمد (ص) و عترت پاکش و ما را در زمره آن بزرگوار محشور گردان و در دار کرامتت بهشت‌ و محل اقامت ابد با او قرین ساز.

 

 

کلمات کلیدی:  اصول اعتقادات   معاد