ایکس – شبهه – پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: معنای شیطان با ابلیس متفاوت است، هر چند که ابلیس نیز خود یک شیطان است.

ابلیس اسم خاص برای یک موجود است و شیطان اسم عام است برای هر رانده شده از رحمت الهی که گمراه و گمراه کننده نیز می‌باشد. (لینک)

** - چنان چه در قرآن کریم تصریح شده است، شخص ابلیس که به خاطر نافرمانیِ ناشی از تکبر و خود بزرگ‌بینی شیطان شد، یکی از جنیان بود.

«وََإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ» (البقره، 34)

ترجمه: و چون فرشتگان را فرموديم براى آدم سجده كنيد پس بجز ابليس كه سر باز زد و كبر ورزيد و از كافران شد [همه] به سجده درافتادند.

«وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاء مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا» (الکهف، 50)

ترجمه: و [ياد كن] هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم آدم را سجده كنيد پس [همه] جز ابليس سجده كردند كه از [گروه] جن بود و از فرمان پروردگارش سرپيچيد آيا [با اين حال] او و نسلش را به جاى من دوستان خود مى‏گيريد و حال آنكه آنها دشمن شمايند و چه بد جانشينانى براى ستمگرانند.

** - هم چنین در قرآن کریم تصریح شده است که اجنّه مانند ملائکه مجرد و روحانی نیستند، بلکه مانند انسان و حیوان، جسمیّت و نیز جنسیّت دارند. چنان چه می‌فرماید:

«و َأَنَّهُ كَانَ رِجَالٌ مِّنَ الْإِنسِ يَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا» (الجنّ، 6)

ترجمه: و مردانى از آدميان به مردانى از جن پناه مى‏بردند و بر سركشى آنها مى‏افزودند.

بدیهی است که وقتی جنسیّت مذکر و مؤنث یا نری و مادگی باشد، قوای شهوت جنسی که ازدواج و زاد و ولد را ایجاب می‌کند نیز وجود دارد. چنان چه در قرآن کریم مؤمن را به تزویج حوریانی بشارت و وعده می‌دهد که هیچ انس و جنّی آنها را لمس نکرده‌اند:

«فيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ» (الرحمن، 56)

ترجمه: در آن [باغ‌ها دلبرانى] فروهشته‏نگاهند كه دست هيچ انس و جنى پيش از ايشان به آنها نرسيده است.

** - از این رو در قرآن کریم تصریح شده است که جنیّان و از جمله ابلیس و سایر اجنّه‌ی شیطان نیز «ذریه و نسل» دارند و به انسان می‌فرماید که به جای خدا از ابلیس و ذریه‌ی او تبعیت نکنید. (همان آیه الکهف، ،50 که در صدر مطلب بیان گردید)

الف – اما در میان جنیّان، فقط شخص ابلیس بود که به خاطر عبادات بسیار، به مقام ملکوتی رسیده بود و در میان ملائکه جای گرفته بود، لذا دستور به ملکوتیان، شامل او نیز شد. پس ضرورتی ندارد که حتماً همسر او نیز به این مقام رسیده باشد. یا اصلاً معلوم نیست که در آن زمان نیز همسری داشته باشد، یا قبل از رسیدن به آن مقام که در میان سایر اجنّه بوده و یا پس از این که از آن مقام هبوط یافته همسر اختیار کرده باشد. بالاخره وقتی خداوند متعال می‌فرماید که از او و ذریه‌اش را به جای من عبادت و اطاعت نکنید، معلوم می‌شود که پس از نافرمانی و هبوط ذریه داشته است.

ب – ابلیس لعین مانند حضرت آدم علیه السلام اولین شخص از گروه جنیّان نبوده است که تکثیر آنها مستلزم ازدواج و تولید نسل شخص ابلیس باشد. وقتی قرآن کریم می‌فرماید، او یکی از گروه جنیان بود (كَانَ مِنَ الْجِنِّ)، معلوم می‌شود که اولین آنها نبوده است که تکثیر و انتشار جنیّان مستلزم ازدواج او با نوع ماده‌ی خویش باشد. بلکه او اولین جنّی است که دشمنی و عداوت، به ویژه با بشر را آغاز کرد و اولین وسوسه‌گر نوع بشر بود.

ج  – طبق اخبار و احادیث، اولین جنّ که خداوند او را از آتش خلق کرد و ابوالجن یا پدر جنیان می‌باشد، «شومان» نام داشت.

در قرآن کریم، همان گونه که تصریح شده اولین انسان از خاک (طین) خلق شده است، تصریح شده که اولاً گروه جنیان قبل از آدم خلق شده‌اند و ثانیاً اولین شیطان نیز از آتش خلق شده است:

«وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ * وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ» (الحجر، 26 و 27 )

ترجمه: و در حقيقت انسان را از گلى خشك، سياه و بدبو آفريديم * و پيش از آن جن را از آتشى سوزان و بى‏دود خلق كرديم.

در روایت صحیحه که عامر طائی از امام رضا علیه السلام نقل کرده است، تصریح شده:

سَأَلَ الشَّامِيُّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع عَنِ اسْمِ أَبِي الْجِنِّ فَقَالَ شُومَانُ وَ هُوَ الَّذِي خُلِقَ مِنْ مارِجٍ مِنْ نار...( علل‏ الشرائع ج : 2 ص : 593 - عيون‏أخبارالرضا (علیه‌السلام)، ج : 1 ص : 242)

امام رضا علیه‌السلام فرمودند: شخص شامی از امام علی علیه السلام در مورد نام پدر اجنه سؤال کرد، حضرت فرمودند: نام او "شومان"است. و او کسی است که از شعله آتش افریده شد...

با توجه به مطالب فوق، معلوم می‌شود که ابلیس در آن مقام، همسری به همراه خود نداشته است، لذا در آیات قرآن کریم نیز به این مطلب اشاره‌ای نشده است.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن