ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: مهم این است که "مقام" و علوّ آن در چه دیده شود و چگونه تعریف و معنا گردد و مصداقش چه باشد؟ وگرنه در همین دنیا نیز متقین علوّ مقام دارند، چه دنیوی و چه اخروی.

متن و ترجمه آیه‌ی مورد بحث به شرح ذیل می‌باشد:

«زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاء بِغَيْرِ حِسَابٍ» (البقره، 212)

ترجمه: زندگى دنيا در نظر كسانى كه كافر شدند زينت داده شده و بهمين جهت كسانى را كه ايمان آوردند مسخره مى‏كنند در حالى كه مردم با تقوا در روز قيامت فوق آنانند و خدا هر كه را بخواهد بدون حساب روزى مى‏دهد.

الف - دقت کنیم که «زینت یافتن» با «برخوردار بودن» بسیار متفاوت است. در آیه فوق می‌فرماید که حیات دنیا برای کافرانی که به خدا و معاد اعتقادی ندارند، زینت داده شده است.

زینت، یعنی برقش به چشم آید و چشم را بگیرد و بالتبع توجه را به خود معطوف و متمرکز دارد. پس دنیا برای کافران چنین است. وقتی کسی آخرت را ندید، چیزی جز دنیا برای دیدن ندارد.

ب – برخورداری از مال دنیا، وقتی «زینت» محسوب می‌گردد که از یک سو سبب غفلت از خدا، معاد و حیات اخروی گردد و از سویی دیگر، سبب تکبر، تفاخر و خود بزرگ‌بینی نسبت به دیگران شود. از این رو بلافاصله می‌فرماید که آنها به دلیل همین زینت حیات دنیا، مؤمنین را مسخره می‌کنند. یعنی با روحیه و اخلاقی استکباری و توأم با فخر بی‌دلیل، دیگران را خوار و خفیف و قابل مسخره می‌بینند.

ج – زینت حیات دنیوی، فقط پول و ثروت نیست. از این رو شاهدیم که کفار چه در عصر جاهلیت و چه در عصر مدرنیته و پست مدرنیسم، به هر چه خود دارند تکبر و فخر می‌کنند و بابت آن دیگران را به سخره می‌گیرند. خرافه‌ها، اخلاق‌ها و آداب و رسوم و رفتارهای جاهلی نیز نزدشان زینت دارد و کفار بابت این همه ذلت و حقارت خود، دیگران و از جمله مؤمنین را مسخره می‌کنند.

امروزه اگر کفار مانند متعصبین دوران جاهلیت، خلق و خوی وحشی‌گری، آدم‌کشی، ظلم و تجاوز دارند، به آن افتخار می‌کنند – اگر زنان و مردان‌شان به فساد کشانده می‌شوند، به آن می‌بالند و از این جهت مؤمنین را مسخره می‌کنند – امروزه رییس جمهور امریکا می‌گوید: «برده‌داری در در دی‌ان‌ای (DNA  ) ما امریکایی‌هاست - امروزه آزادی همجنس‌گرایی و حتی قانونی کردن ازدواج آنها با یک دیگر، یک افتخار و امتیاز دولت و پارلمان امریکا، انگلیس ... خلاصه زینت حایت دنیا، محسوب می‌گردد، دیگران را مسخره می‌کنند که به این افتخار نائل نشده‌اند - هر چند که این رذالت‌ها جدید نیست و در میان قوم لوط نیز جاری بوده است. فراعنه و قیصرهای روم، ایران، یونان و ... نیز جنگ‌ها و خونریزی‌های بسیاری به راه انداختند و به آن بالیده‌اند. این یعنی زینت حیات دنیا.

د – اما خداوند متعال نفرموده که مؤمنین همیشه در دنیا ضعیف و فقیر هستند یا باید چنین بمانند، بلکه متذکر شده است که حیات، یک خط ممتد است، و نقش دنیا در آن پل و صراطی برای گذر است. لذا در نتیجه کار مؤمنین و اهل تقوا، از آنها غنی‌تر، داراتر و والاترند «الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ اتَّقَواْ فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».

مثال: فرض کنید مسافری به مسافر دیگری فخر بفروشد که اشیای همراه من، لباس من، پول من، سفره چرب من، شکم سیر من و ...، در این سفر بیشتر است. و طرف مقابل بگوید: تو راه را نمی‌شناسی، به گردنه‌ها و پرتگاه‌هایی می‌رسیم که همه‌ی اینها بر دوشت سنگینی می‌کند و تو را می‌لغزاند و به هنگامی که به دره پرت می‌شوی، ناچاری همه اینها را رها کنی و البته باز هم سقوط حتمی است. اما من بار و بنه‌ای برداشته‌ام (تقوا) که نه تنها سنگینی ندارد، بلکه مرا سبک‌تر می‌کند و اسباب گذر من از این راه صعب، پیچ‌ها و پرتگاه‌ها و در نتیجه سالم رسیدنم به مقصد می‌باشد.

ﻫ – این آیه می‌فهماند که "فوق" و بالاتر بودن، به زیادتی مال و مظاهر دنیا نیست، چه بسا خداوند متعال به هر حکمتی که شده، به کافر از مال دنیا بیشتر بدهد – که البته همان سبب دوری بیشتر و سقوط سریع‌ترش می‌شود – بلکه "فوق" و بالاتر بودن، به عقل، شعور، منطق، ایمان، عمل صالح و تقواست. چرا که هر کس کامل‌تر باشد، بالاتر است و متقین فوق دیگران هستند. خواه از مال دنیا نیز نصیب فراوان داشته باشند یا نداشته باشند.

«يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» (الحجرات، 13)

ترجمه: اى مردم، ما شما را از مرد و زنى آفريديم، و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايى متقابل حاصل كنيد. در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. بى‏ترديد، خداوند داناى آگاه است.

و – آیه‌ی مورد سؤال نیز به همین معنا اشاره دارد و می‌فرماید که کفار به مال و متاع دنیا، و به مظاهرش چون قوم و قبیله و نژاد و ثروت و نظریه و ... می‌نازند، دنیا برایشان زینت داده شده و از این جهات مؤمنین را مسخره می‌کنند، در حالی که در حقیقت مؤمنین از آنها غنی‌تر هستند و از آنها برترند، و آنها هستند که به خاطر این دارایی (تقوا) به ثروت و رفاه و سعادت پایدار می‌رسند.

ز – قیام و ظهور حضرت مهدی علیه السلام نیز برای پولدارتر و یا سیرتر کردن شکم مردم نیست، بلکه برای تحقق اهداف و وعده‌هایی الهی، در برپایی حکومت عدل می‌باشد. هر چند که در چنین حکومتی که عدل حاکم است، ظلم و بالتبع فقر نیز ریشه کن می‌شود.

قیام و ظهور برای آن است که به تعبیر امیرالمؤمنین علیه السلام "دفائن العقول = گنجینه‌های عقل‌ها" از زیر خروارها خاک جهل بیرون بیاید و پرده‌های ظلمت از روی آینه‌های نورافشان فطرت کنار رود و مردمان جز خداوند متعال را بندگی نکنند؛ هر چند که در چنین حکومت و جامعه‌ای، ضعیف، فقیر و گرسنه نیز باقی نمی‌ماند.

ح – خداوند متعال متذکر می‌شود که این دنیا و متاعش همه فانی هستند، خدا باقیست و آن چه نزد اوست باقیست. رازق هم اوست؛ پس برای متاعی قلیل و فانی، در سفری کوتاه، خود را از سعادت ابدی دور نکنید:

«مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ وَلَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ» (النّحل، 96)

ترجمه: آنچه در نزد شماست تمام و فانى مى‏شود و آنچه در نزد خداست پايدار و باقى است. و كسانى كه (در انجام وظايف دينى) صبر كرده‏اند پاداششان را در مقابل عمل‏هاى بسيار خوبشان خواهيم داد.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره