ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: آیا از این آیه بر می‌آید که مرد و زن نزد خدا برابر نیستند؟ یا بر می‌آید که حقوق‌شان در مقابل یک دیگر، عین هم نیست؟

متن و ترجمه آیه به شرح ذیل می‌باشد:

«وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوَءٍ وَلاَ يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُواْ إِصْلاَحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكُيمٌ» (البقره، 228)

ترجمه: زنان طلاق گرفته، تا سه پاكى منتظر بمانند و اگر به خدا و روز جزا ايمان دارند روا نيست چيزى را كه خدا در رحم‏ هايشان خلق كرده، نهان دارند، و اما شوهرانشان اگر سر اصلاح دارند در رجوع به ايشان در عده طلاق سزاوارترند زنان را نيز مانند وظائف‌شان حقوق شايسته است و مردان را بر آنان مرتبتى و برترى هست و خدا عزيز و حكيم است.

نکته:

هیچ گاه نباید آیه را تجزیه نموده و یک یا چند کلمه‌ای آن را بدون توجه به صدر و ساق و ریشه، مورد بحث قرار داد، با هر متنی، این کار صورت پذیرد، ناقص می‌شود و مفهوم درک نمی‌گردد.

آیه فوق، در مورد برخی از احکام زنان مطلقه می‌باشد، نه انسان، جنسیت و برتری هر کدام بر دیگری. (به اختصار اشاره خواهد شد). نفرمود مردان نزد خدا درجه‌ای دارند. 

الف – نزد پروردگار عالم، هیچ دو موجودی با هم برابر نیستند، چرا که خودش بر اساس علم، حکمت و مشیّت‌اش و متناسب با جایگاه و نقش هر کدام در کارگاه آفرینش، آنها را متفاوت آفریده است. چنان چه در خاتمه‌ی آیه فوق تأکید بر حکمت خداوند متعال نموده است.

ب – بر اساس همین علم، حکمت و مشیت در ایجاد تناسب‌ها، به عده‌ای نسبت به عده‌ی دیگری، فضیلت یا درجه‌ای داده است تا بتواند نقش‌ خود را در کارگاه و نظامی هستی ایفا نماید و توان انجام تکالیف محوله را داشته باشد، تا با قرار گرفتن در جایگاه خود و انجام آن چه بر عهده دارد، رشد کند.

«وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلاَئِفَ الأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ» (الأنعام، 165)

ترجمه: و اوست كسى كه شما را در زمين جانشين [يكديگر] قرار داد، و بعضى از شما را بر برخى ديگر به درجاتى برترى داد تا شما را در آنچه به شما داده است بيازمايد. آرى، پروردگار تو زود كيفر است، و [هم‏] او بس آمرزنده مهربان است.

ج – پس این "فضیلت‌ها و درجات"، به معنای برتری مقامی، نزد خداوند متعال نمی‌باشد، بلکه توان‌ها و امکانات گوناگون در حیات زمینی، برای نقش‌آفرینی و انجام مسئولیت‌های محوله است.

*- ملاک برتریِ فضیلت و درجه‌ی مقامی انسان‌ها، نزد خداوند متعال، همان ایمان و تقوا و عمل صالح آنهاست که در آیات گوناگون بدان تصریح نموده است، مانند:

«وَمَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصَّالِحَاتِ فَأُوْلَئِكَ لَهُمُ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى» (طه، 75)

ترجمه: و هر كه با ايمان نزد او بيايد در حالى كه عمل‏هاى شايسته كرده باشد چنين كسانى درجات والايى دارند.

«يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ» (الحجرات، 13)

ترجمه: اى مردم، ما شما را از مرد و زنى آفريديم، و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايى متقابل حاصل كنيد. در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. بى‏ترديد، خداوند داناى آگاه است.

پس، در این آیه تصریح نمود که نزد خداوند، جنسیت (مرد و زن) و نیز قومیت و ملیت و هیچ چیز دیگری به غیر از تقوا، ملاک برتری نمی‌باشد.

مساوات مرد و زن در مقام انسانی نزد خدا

برابری یا برتری "مقامی" نزد خداوند سبحان، با برابری مسئولیتی و توان برای انجام آن در زمین، بسیار متفاوت می‌باشد. در دسته بندی‌ها، گاهی گونه‌ها شبیه به هم هستند و به لحاظی برابر می‌شوند و گاهی نه شباهت دارند و نه برابرند.

به عنوان مثال، به لحاظ سنخیت، همه فرشتگان، فرشته و همه آدمیان، انسان و همه حیوانات، حیوان خلق شده‌اند. اما نه فرشتگان عین هم و در یک مقام هستند، نه آدمیان و نه حیوانات و نه ...؛ اما به لحاظ تفاوت مقام یا مسئولیت، می‌بینیم که یک جا همه فرشتگان مأمور می‌شوند تا آدم را قبله و مسجود خود نمایند و در جای دیگر فرشتگان از انسان حفاظت می‌کنند، در جای دیگر مأمور ثبت رفتار و کردار آنها هستند و در جای دیگر مأمور گرفتن جان یا حتی عذاب آنها می‌گردند. پس نمی‌شود به طور کلی حکم کرد که فرشته برتر است یا انسان؛ مگر این که موردی بررسی شود. کدام فرشته و کدام انسان؟

در مبحث "مقام انسانی" نزد خداوند (نه نزد مردم یا ...)، زن و مرد برابرند و شاخص "ایمان" یا متقابلاً کفر آنهاست. لذا شاهدیم که در قرآن کریم، صفات انسانی را برای زن و مرد با تأکید بر جنسیت بیان می‌دارد، تا همگان بدانند فرقی نیست، مثل:

«إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» (الأحزاب، 35)

ترجمه: مردان و زنان مسلمان، و مردان و زنان با ايمان، و مردان و زنان عبادت‏پيشه، و مردان و زنان راستگو، و مردان و زنان شكيبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقه‏دهنده، و مردان و زنان روزه‏دار، و مردان و زنان پاكدامن، و مردان و زنانى كه خدا را فراوان ياد مى‏كنند، خدا براى [همه‏] آنان آمرزشى و پاداشى بزرگ فراهم ساخته است.

نکته:

پس معلوم شد که مقام انسانی نزد خداوند متعال، به اسلام، ایمان، عبادت، صدق، صبر، خشوع، تصدیق (حق)، روزه، عفّت و ذکر است، که بین زن و مرد (با تأکید به دو هر جنس) برابر است.

نقش و مسئولیت:

اما این برابری دلیل نمی‌شود تا خلقت آنها مثل هم باشد (همه مرد یا همه زن باشند)، و نقش و مسئولیت آنها در کارگاه هستی نیز عین هم باشد، بلکه مسئولیت انسانی و ایمانی دارند – مسئولیت جنسیتی دارند – مسئولیت فضیلتی دارند و ... .

در جایگاه و مسئولیت ایمانی و انسانی، مرد و زن برابرند:

«وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَـئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» (التوبة، 71)

ترجمه: و مردان و زنان باايمان دوست و ياور و سرپرست يكديگرند، به هر كار نيك (از نظر عقل و شرع) فرمان مى‏دهند و از هر كار زشت (از ديدگاه عقل و شرع) بازمى‏دارند و نماز را برپا مى‏كنند و زكات مى‏دهند و از خدا و فرستاده او فرمان مى‏برند آنهايند كه خداوند به زودى مورد رحمت‌شان قرار مى‌دهد، كه همانا خداوند غالب مقتدر و با حكمت (در مرحله تكوين و تشريع و جزا) است.

اما در جایگاه نقش‌آفرینی و مسئولیت که یکسان نیستند. نه خلقت جسم آنها یکسان و شبیه یکدیگر است، نه نیازهای آنها یکسان و شبیه است، نه کارآیی آنها یکسان و شبیه است و نه نقش و مسئولیت آنها یکسان و شبیه می‌باشد. بلکه مکمل یک دیگرند.

از این رو، قوانین، احکام، حقوق یا بایدها و نبایدهای آنان در اجرای مسئولیت نیز الزاماً در همه موارد شبیه و یکسان نیست و نباید باشد.

فرمانده درجه‌ای دارد، گروهبان و سرباز هم درجه‌ای دارد – معلم درجه‌ای دارد، متعلم (دانش پژوه) نیز درجه‌ای دارد – والدین درجه‌ای دارند و اولاد نیز درجه‌ای دارند – فروشنده درجه‌ای دارد و مشتری نیز درجه‌ای دارد و ...، گاهی این درجات به لحاظی، بالاتر است و شاید به لحاظ دیگری پایین‌تر باشد.

به عنوان مثال: بدن و استخوان‌بندی و عضلات مرد به خاطر وظایفی که بر عهده دارد، قوی‌تر از زن است، و محول کردن کارهای سنگین به زنان – به بهانه تساوی مرد و زن – ظلم است؛ خب، این درجه، یک نوع برتری است، اما نه برتری "انسانی و مقامی نزد خدا"، بلکه برتری امکانی برای زندگی در زمین و انجام وظایف محوله و ایفای نقش بر اساس مسئولیت.

زن نیز به لحاظ جاذبه جنسی، لطافت و ...، چنان برتری دارد که مرد را اسیر و حتی ذلیل هم می‌کند، به لحاظ امکان پروراندن نطفه در رحم و زایش انسانِ زنده نیز برتری دارد و ...، اما اینها برتری انسانی و مقام انسانی نزد خدای متعال نمی‌باشد.

*- در آیه فوق نیز بحث از طلاق و حقوق زنان در چنین شرایطی می‌باشد، که تأکید نمود: زنان، به تناسب شرایط، جایگاه و مسئولیت‌شان در قبال همسر، حقوقی دارند که معروف (مقبول همگان در نگاه عقلانی، نه نفسانی) می‌باشند (وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ). اما مردان در این عرصه، به همین تناسب درجاتی هم دارند. به عنوان مثال: زن پس از طلاق باید عده نگه‌دارد که متناسب با جسم، روح، روان و جایگاه و نقش اوست، اما مرد عده‌ی پس از طلاق ندارد، و نمی‌تواند داشته باشد، پس ضرورتی هم ندارد. خب این یک درجه است، نه برتری انسانی و مقامی نزد پروردگار عالم.

مشارکت و هم افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

چرا قرآن گفته مردان از زنان برترند؟ مگر نزد خدا برابر نیستند؟

 

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7026.html

 

دعوت:

کانال رسمی تلگرام پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات

تلگرام را به آخرین نسخه به روز نمایید. سپس برای عضویت بر روی آدرس زیر کلیک نمایید.

 

 https://telegram.me/x_shobhe

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره