بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ وَ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ عَلى اَوْلادِ الْحُسَيْنِ وَ عَلى اَصْحابِ الْحُسَيْنِ

سلام بر امام زمان، حضرت مهدی علیه السلام و سلام بر شما!

نکاتی در همین کلمۀ "قُل" هست که باید به آنها توجه کنیم:

1- "قُل" یعنی: «بگو»، پس فعل امر است، مثل این که به کسی بگوییم: «بنشین، بلند شو، بیا و یا برو»، فعل امر گفتن در فارسی «بگو» و در عربی «قُل» می‌شود.

2- «قُل - بگو»، به صورت آشکار و صریح، به گفتن و به زبان آوردن اشاره دارد و دستور می‌دهد.

ما در گفتگوهای خودمان نیز به حالات متفاوت اشاره داریم، اگر چه همه فعل امر باشند.

به عنوان مثال: گاه به کسی می‌گوییم: «بخشنده باش، خسیس و بخیل نباش»، این بخشندگی یا بخل، صفت هستند که آدمی باید یکی را در خود ایجاد نماید و از دیگری اجتناب ورزد.

گاه به کسی می‌گوییم: «بنشین، بلند شو، بیا، برو، آن کتاب را بخوان و ...»، اینها از سنخ فعل یا همان کار هستند که آدمی باید به وسیلۀ اعضای خود به انجام رساند.

اما گاه می‌گوییم: «بگو»؛ این فقط به لفظ، کلام و گفتن اشاره دارد.

وقتی کسی همسری برمی گزیند، بدیهی است که باید او را دوست داشته باشد، به این می‌گویند: «محبّت» که کار قلب است و یک حالت درونی و باطنی می‌باشد - سپس باید نسبت به او «مودّت» داشته باشد، یعنی دوست داشتن خود را ظاهر کند و در عمل نشان دهد؛ این «مودّت» از سنخ کار و انجام دادنی است.

اما پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند:

«قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَة إِنِّی أُحِبُّکِ، لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً» (وسائل الشیعة، ج20، ص23)

- سخن مرد به همسرش که بگوید: «من تو را دوست دارم»، هرگز از دلِ (جانِ) زنش بیرون نمی‌رود.

بنابراین، همانطور که صفات و افعال آثار خود را دارند، "گفتن" نیز آثار خودش را دارد؛ و نکتۀ مهم آن که "آغاز" است؛ چنان که دعوت و هدایت خداوند متعال توسط انبیاء و رسولانش با "وحی" و کلام الله آغاز می‌شود و هر انحرافی نیز با "گفتن" و دعوت به باطل آغاز می‌باشد.

اوامر الهی نیز همین‌طورند:

گاه می‌فرماید: «چنین باشید»:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» (التوبة، 119)

- اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، و با صادقان باشيد.

این فرمان، از سنخ «بودن و شدن» است؛ و البته آدم باید خودش صادق و اهل صدق باشد تا بتواند با صادقان باشد.

گاه می‌فرماید: «چنین نباشید»:

«وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (الحشر، 19)

- و همچون كسانى نباشيد كه خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنها را به «خود فراموشى» گرفتار كرد، آنها فاسقانند.

«وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ» (آل عمران، 105)

- و چون كسانى مباشيد كه پس از آنكه دلايل آشكار برايشان آمد پراكنده شدند و با هم اختلاف پيدا كردند و براى آنان عذابى سهمگين است. 

اینها از سنخ "بودن و شدن" هستند، یعنی صفاتی ایجابی یا سلبی که آدمی باید در خود ایجاد کند.

گاه فرمان می‌دهد که این کار را انجام دهید، مانند: «أَقِمِ الصَّلَاةَ - نماز را اقامه کن»؛ و یا این کار را انجام ندهید: «وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا - به زنا نزدیک نشو»؛ خب اینها همه از سنخ فعل هستند.

اما در بسیاری از موارد می‌فرمایید: «چنین بگویید» و یا «هرگز چنین نگویید»؛ اینها همه از سنخ "گفتن" می‌باشند، یعنی باید حتماً به زبان جاری شوند و یا هرگز به زبان جاری نشوند. مانند این که می‌فرماید: از گفتن دروغ، غیبت، تهمت، شایعه و سخنان اغفال و منحرف کننده بپرهیزید؛ و یا این که می‌فرماید: هم خودت بپرس که ربّ آسمانها و زمین کیست؟ هم خودت پاسخ بده و بگو که الله است؛ هم بگو که او واحد و احد است:

«قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ لَا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعًا وَلَا ضَرًّا قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ» (الرّعد، 16)

پنج فرمان «قُل» در یک آیه آمده است:

- بگو: كيست پروردگار آسمانها و زمين‌؟ بگو: اللّٰه؛ بگو: آيا به غیر از او، خدايانى برگزيده‌ايد كه قادر به سود و زيان خويش نيستند؟ بگو: آيا نابينا و بينا برابرند؟ يا تاريكى و روشنى يكسانند؟ يا شريكانى كه براى خدا قائل شده‌اند، چيزهايى آفريده‌اند، همانند آنچه خدا آفريده است و آنان دربارۀ آفرينش به اشتباه افتاده‌اند؟ بگو: اللّٰه آفرينندۀ هر چيزى است و او يگانه و قهار است.

گفتن (یا کلام)، گاهی اعلام مواضع است، گاهی دعوت است، گاهی تبلیغ است، گاهی طرح پرسش برای اندیشیدن است، گاهی پاسخ به پرسش‌ها و شبهات است، گاهی اظهار محبت است، گاهی اعلام دشمنی و برائت است، گاهی دعا و درخواست قلبی است که به زبان جاری می‌شود.

چهار قُل

حال برگردیم به موضوع اصلی بحث راجع به «چهار قُل».

می‌شود اذعان نمود که اکثر مسلمانان جهان، چهار سوره‌ای که با "قُل" شروع می‌شود [الاخلاص (یا التوحید) - الکافرون - الفلق - النّاس ] را حفظ می‌باشند و چه بسا هر روز صبح و شب نیز بخوانند؛ و چه بسا روایات بسیاری در فضیلت قرائت این چهار سوره، به ویژه در هدایت، نجات و حفظ از آسیب‌های روزگار و یا از دشمنی‌های شیاطین و بدخواهان جنّ و انس  نیز خوانده یا شنیده باشند.

*- اما، اهمیت این چهار سوره برای چیست؟ آیا فقط برای این است که این چهار سوره با کلمۀ "قُل" شروع شده است؟! یا نکات و به تعبیری اسرار (پنهانی‌های) دیگری نیز وجود دارد که باید با تفکر و تأمل در آیات و احادیث و متن پیام، آنها را کشف نمود؟!

●- تفاوت "چهار قل" با سایر آیاتی که در آنها امر به "گفتن" شده است، این است که اولاً سوره با همین فرمان آغاز شده، و ثانیاً امر به گفتن که یکبار در ابتدای سوره آمده، تمام سوره را شامل می‌شود؛ می‌فرماید: تمام آیات این سوره را یکجا و با هم بگو.

●- نکتۀ مهم دیگر آن که خداوند سبحان به پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمود: «قُلْ - بگو»، ایشان نیز عین آیه را به همگان ابلاغ نمودند تا بدانیم که فرمان فقط خطاب به ایشان نبوده، بلکه به همگان می‌باشد؛ و ما نیز این فرمان را عیناً به دیگران ابلاغ می‌نماییم و می‌گوییم: «قُلْ».

بنابراین، فرمان «قُلْ» در این چهار سوره، یک اعلام مواضع، اطلاع‌رسانی و دعوت بزرگ است که هر کسی خود و دیگران را به آن فرامی خواند و فرمان «قُلْ» را از جانب خداوند متعال و رسولش صلوات الله علیه و آله، به همگان ابلاغ می‌نماید و دریافت کنندگان امر الهی نیز این فرمان را به دیگران ابلاغ می‌نمایند.

إن شاء الله بحث راجع به هر کدام از چهار سوره را در جلسات بعدی ایفاد می‌نمایم.

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛  

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

مرتبط

 

چهار قل، جلسه اول - دربارۀ "قُل".

کلمات کلیدی:  اعتقادی   صوتی   آیات قرآن   سوره کافرون   سوره اخلاص   سوره فلق   سوره ناس    «چهار قُل»، چهار اصل اساسی اعتقادات