بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

وَ صَلِّ عَلی فاطِمَةَ وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بَنیها وَالسِّرِّ الْمُسْتَوْدَعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِه عِلْمُکَ

سلام بر امام زمان، حضرت مهدی علیه السلام و سلام بر شما!

ابتدا یکبار این کوتاه‌ترین سوره را با هم بخوانیم و سپس به بیان برخی از نکات آن بپردازیم:

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم

إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ * إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ * (صَدَقَ اللَّهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيم)

اِنّا - اولین آیه در این سوره، با کلمه یا ضمیر «اِنّا» شروع می‌شود که یعنی: «ما» و یا با این تأکید که «به درستی که ما - در حقیقت ما»؛ یعنی کار از جانب «ما» می‌باشد، فعل «ما» است و به «ما» اختصاص دارد.

برخی می‌پرسند: «چرا خداوند سبحان، به خودش «ما» می‌گوید؟!

دلایلی متفاوتی دارد: یکی این که هرگاه خداوند سبحان دربارۀ شخص خود سخن بگوید، به خودش «اَنَا - من» می‌گوید، مانند: «يَا مُوسَى إِنَّهُ أَنَا اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ - ای موسی! همانا من الله عزیزِ (نفوذ ناپذیرِ) حکیم هستم» (النّمل، 9)

و یا «إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي - من «اللّٰه» هستم؛ معبودى جز من نيست! مرا بپرست، و نماز را براى ياد من بپادار!» (طه، 14).

اما، هر گاه دربارۀ ارتباط با بندگانش سخن بفرماید، ضمیر "اِنّا - ما" را می‌آورد، چرا که بزرگی، سلطنت و غلبه را می‌رساند؛ مانند: «إِنَّا أَرْسَلْنَا» - «إِنَّا أَنْزَلْنَا» و یا همین «إِنَّا أَعْطَیْنا».

یک دلیل دیگر نیز ظهور جمیع اسماء است، نه یک اسم خاص. به عنوان مثال: وقتی که رحمت، علم، حکمت، مشیّت، قدرت، جود، کرم، لطف و ...، در یک فعل ظهور و بروز دارد، که البته تمامی افعال الهی چنین می‌باشد؛ می‌فرماید: «اِنّا».

أَعْطَیْناکَ - یعنی به تو عطا کردیم. و "عطا" به بخشش کریمانه و از بالا به پایین گفته می‌شود.

عطا یا اِعطاء نمودن، بار معنوی خاصی ندارد؛ ممکن است به کفار نیز چیزهایی اعطا شود، آدمیان نیز چیزهایی به یک دیگر می‌دهند؛ اما "اعطا" کردن، به دادن چیزهای خوب اطلاق می‌شود، و چون فرمود: «إِنَّا أَعْطَیْناکَ» و آن را به خودش اختصاص داد و از خداوند متعال که خیر محض است، به جز خیر صادر نمی‌شود، معلوم می‌شود که خیر  بسیار خوب و پایداری را اعطا نموده است.

الْکَوْثَرَ - یعنی: «خیر کثیر»، و در این کلمه، روشن می‌سازد که چه چیزی را اعطا نموده است؟ می‌فرماید: آن چه به تو اعطا کردیم، «خیر کثیر» است.

«خیر کثیر»، آن خیری است که کم، کوچک و منقطع نباشد، بلکه دامنه‌اش فراگیر باشد، خودش و آثار و برکاتش، حتی تا قیامت نیز ادامه داشته باشد.

برخی گفته‌اند که مقصود از «خیر کثیر»، همان وحی و قرآن کریم می‌باشد. اگر چه قرآن مجید نیز «خیر کثیر» است، چنان که نماز هم «خیر کثیر» است، اما با آیۀ «إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ - همانا بدخواه تو، بی نسل است»، انطباق و همخوانی ندارد.

بنابراین، «خیر کثیر» در این آیه، اشاره به اِعطای خیری دارد که سبب ادامۀ نسل و بالتبع ادامه یاد و راه می‌شود؛ و می‌دانیم که نسل ایشان به واسطۀ سیدة النساء العالمین، حضرت فاطمۀ زهراء علیها السلام ادامه یافت، و اسلام عزیز نیز با سلسلۀ ولایت و امامت که همه نسل و فرزندان ایشان هستند، حیات جاودانه یافته و می‌یابد؛ و در بهشت نیز پیامبر اکرم و اهل عصمت علیهم السلام، همه در کنار حوض کوثر قرار می‌گیرند و مؤمنان در آنجا به ایشان می‌پیوندند.

پس، مقصود از «کوثر»، همان وجود با برکت حضرت فاطمۀ زهراء علیها السلام می‌باشد.

فَصَلِّ - یعنی: «پس، (به شکرانه) نماز بگذار».

تا اینجا، بحث توحیدی و خبری بود؛ اما «‌فَصَلِّ‌» یک مقولۀ عبادی و احکامی می‌باشد! یعنی: از توحید و خبر از اعطای الهی، وارد احکام عبادی می‌شود.

بدیهی است که شکر نعمت، واجب است؛ و بالاترین جلوۀ شکر، اتصال به رحمت واسعۀ الهی و گفتگوی مستقیم با اوست، به نحوی که خودش تعلیم داده است، یعنی اقامۀ نماز.

"صلاة"، از ریشۀ "صلّ" اتصال است. می‌فرماید: به شکرانۀ این اعطای عظیم و نعمت بزرگ، بیا در برابر من، نماز بگذار و با خودم سخن بگو و این چنین متصل شو.

لِرَبِّکَ - یعنی: نماز را برای پروردگارت اقامه کن؛ و این درس اخلاص است؛ چنان که در مورد هدف و قصد از نماز، به حضرت موسی علیه السلام فرمود: «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي - و نماز را برای یاد من اقامه کن»!

دقت شود که نفرمود: «نماز را برای الله، رحمن، رحیم و ... اقامه کن»، بلکه فرمود: «لِرَبِّکَ»، یعنی برای پروردگارت؛ چرا که این اعطای عظیم و این خیر کثیر، همه همان ربوبیّت الهی می‌باشد. ربوبیت، یعنی صاحب اختیاری، تدبیر و تربیت امور.

وَ انْحَرْ - یعنی: «و شتری قربانی کن». این کلمه نیز بار احکامی دارد، دستور به قربانی کردن است؛ و البته «قربانی» خود امر مهمی است که از همان ابتدا، به فرزندان آدم علیه السلام امر شد. یک نمونۀ عجیب و بارزش دیگرش، امر قربانی کردن فرزند به حضرت ابراهیم علیه السلام بود که به ازای آن، قوچی فرستاده شد؛ و نمونۀ دیگرش وجوب قربانی در مناسک حجّ تمتع می‌باشد. در هر حال انسان باید بداند که در هر لحظه، جان و مال خود را قربانی می‌کند، لذا باید توجه کند که چه چیزی را برای چه کسی و در راه چه هدفی قربانی می‌کند.

إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ - یعنی: به درستی که این دشمن توست که بی‌ادامه و ناپایدار است.

در فرهنگ جاهلی، دختر را نسل نمی‌دانستند و نمی‌دانند! می‌گفتند: «نسل، یعنی پسری که فرزند پسر بیاورد! و چون در برابر پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، از هر لحاظ شکست خورده بودند، دلشان را به این خوش کرده بودند که او فرزند پسر ندارد، پس نسلی ندارد که جانشین او شود و راه او را ادامه دهد؛ و خودمان دوباره غالب خواهیم شد!

خداوند متعال، این فرهنگ و سنّت جاهلی را رد می‌کند، چنان که نه تنها تمامی نسل بشر به واسطۀ حضرت حوّا علیها السلام منتشر شده است، بلکه حضرت عیسی علیه السلام که از نسل حضرت ابراهیم علیه السلام بود، پدر نداشت و این نسل از ناحیۀ حضرت مریم علیها السلام منتقل شد و ادامه یافت.

در اینجا نیز خبر می‌دهد که این «خیر کثیر» که واسطۀ ادامۀ نسل تو، یاد تو، راه تو و دعوت تو می‌شود، یک دختر است، نه یک پسر!

خبر از غیب گذشته

در این آیه، خبری از غیب در گذشته داده شده است؛ چرا که جلسات و گفتگوی کفار دربارۀ پسر نداشتن و «ابتر - بی‌ادامه» بودن ایشان، در گذشته و پنهانی برگزار شده بود؛ و در این آیه، به ایشان خبر از غیب داده شد که در پنهانی، دربارۀ تو چنین گفته و می‌گویند.

خبر از غیب آینده

در عین حال، در همین آیه، خبر از غیب در آینده می‌دهد؛ چرا که هنوز نسل به واسطۀ حضرت صدیقۀ کبری علیها السلام، به دنیا نیامده است. خبر از ادامۀ نسل، تداوم یاد، راه و دعوت تا آخر دنیا و حتی قیامت، خبر از آینده است.

*- بنابراین، در همین سه آیۀ کوتاه، هم توحید و صفات جمال الهی و حاکمیت و سلطنت او مطرح شد - هم خبر از اعطایی بزرگ و ماندنی داده شد - هم به احکام عبادی و نماز و قربانی دستور داده شد - هم درس اخلاص و اقامۀ نماز فقط برای پروردگار داده شد - هم خبر از غیب گذشته داده شد - هم خبر از غیب آینده داده شد و هم بشارتی بزرگ به ایشان و تمامی مسلمانان، به ویژه پیروان اهل بیت علیهم السلام داده شد.

صَدَقَ اللَّهُ الْعَلِيُّ الْعَظِيم

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  صوتی   آیات قرآن   سوره کوثر