پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

آیا نیاز نداریم دربارۀ حساب و کتاب و نتیجه داشتن همه چیز نیز بدانیم؟! البته که شناخت رحمت و مغفرت خداوند سبحان، امید بخش است و سبب حرکت و نشاط در بندگی می‌شود، اما این شناخت  «‌سَرِيعُ الْحِسَابِ» و «شَدِيدُ الْعِقَابِ» بودن خداوند است که آدمی را از ساده‌انگاری و سبک شمردن غفلت و گناه بازمی دارد.

البته که نیاز داریم درباره رحمت و مغفرت خدا بیشتر بدانیم، اما آدمی باید علت هر "نیاز، میل، رغبت و شوق" خود را دریابد. باید بداند که چه شده نیازش به شناخت رحمت و مغفرت الهی، تشدید شده است؟!

فرض کنید که دو دانش‌آموز یا دو دانشجو، هر دو نیاز و میل دارند که با معدلی بالا قبول شوند؛ اما یکی به دنبال کسب علم است و اساساً عاشق علم است و لذت می‌برد که به دانایی خود بیفزاید؛ ولی دیگری یک مدرک تحصیلی خوب می‌خواهد که بتواند کار و اشتغال خوبی به دست آورد. بدیهی است که نفر دوم، از علم چیز زیادی کسب نمی‌کند، بیشتر آموخته‌هایش تا روز امتحان و نوشتن آنها در برگه در ذهنش باقی می‌مانند و اگر به او مدرکی داده شود و یا شغل بسیار مناسبی بیابد، چه بسا ترک تحصیل نیز بنماید.

●- دربارۀ شناخت بیشتر از اسماء الهی نیز همین‌طور است:

الف - یکی غرق در خداشناسی شده و می‌خواهد آن معبودِ محبوب را بیشتر و بیشتر بشناسد؛ و می‌خواهد از رحمت واسعه و مغفرت فراگیر او نیز بیشتر بداند. تمامی آیات و احادیث مرتبط با رحمت، مغفرت، عفو، رأفت و لطف إلهی برای حصول همین شناخت می‌باشد.

ب - اما، دیگری فقط اهل علم است؛ می‌خواهد بداند، بگوید و بنویسید؛ و کاری با محتوای کلام ندارد و خود را در مقابل علمی که حاصل نموده، مکلف و موظف نمی‌بیند!

مگر ابلیس لعین خداوند متعال را نمی‌شناخت و نمی‌شناسد، در حالی که برای قصدش در فریب انسان، به "عزّت خداوند سبحان" قسم یاد کرد!

مگر در سرتاسر دنیا، این همه عالِم بدون عمل نداریم؟! فقط اسلام و قرآن مجید نیست؛ مگر نظام سلطه، به حقوق فردی، اجتماعی، بین الملل و حقوق بشر علم ندارد؟!

اهل کتاب، به لحاظ علمی و مبتنی بر نشانه‌هایی که در کتب خودشان آمده بود، پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را می‌شناختند، اما نخواستند بپذیرند و ایمان بیاورند؛ حق را کتمان کردند، در حالی که به آن علم داشتند:

«الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ» (الأنعام، 20)

- آنان كه كتاب آسمانى به ايشان داده‌ايم، بخوبى او [پيامبر] را مى‌شناسند، همان گونه كه فرزندان خود را مى‌شناسند؛ فقط كسانى كه سرمايۀ وجود خود را از دست داده‌اند، ايمان نمى‌آورند.

ج - برخی دیگر، خود را در یک سردرگمی بزرگ قرار داده‌اند! از سویی توحید و معاد را باور دارند - از سویی دیگر اهل معصیت (گناه) می‌باشند و به تداوم گناه عادت کرده‌اند - از سویی دیگر به هیچ وجهی قصد "توبه" [بازگشت از گناه به سوی خدا] ندارند - و از سویی دیگر از عاقبت خود می‌ترسند، اما می‌خواهند خود را توجیه و آرام کنند!

اینان مرتب می‌گویند: «از رحمت و مغفرت خدا بگویید - از بهشت خدا بگویید - از مهربانی و لطف خدا بگویید ...، مبادا از حساب و کتاب، سؤال و جواب و پاداش و عقاب الهی بگویید! فقط از رحمت، مغفرت، عفو و لطف خدا بگویید تا بتوانیم بسیار امیدوار و با خیالی راحت به کارهای نادرستمان ادامه دهیم!

*- رحمت

"رحمت خداوند سبحان"، بر عکس آن چه در اذهان عمومی مطرح شده، بخشش و مغفرت، لطف و مهربانی او نیست، اگر چه تمامی اینها را نیز شامل می‌گردد.

"رحمت"، یعنی: «وجود بخشی»؛ از این رو، کار به اسم رحمت خداوند متعال آغاز می‌گردد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» و «رحیم»، اسم فاعل و صیغۀ مبالغۀ "رحمت" است، یعنی هم "رحمت - وجود بخشی" او فراگیر است و هم در هر لحظه ادامه دارد؛ لذا فرمود: «وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ - و رحمت من، همه چیز را فرا گرفته است» (الأعراف، 156) - ابتدا خلق می‌کند، وجود می‌بخشد، و سپس ربوبیّت می‌نماید، رزق می‌دهد، دعا را مستجاب می‌گرداند، گناهان را می‌بخشد و ... .

دعای کمیل با استناد به همین آیه، با این فراز آغاز می‌شود:

«اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ - بار الها! از تو درخواست می‌کنم، به رحمتت که همه‌چیز را فراگرفته است».

لطف، مغفرت، عفو، نعمت و تفضل خداوند متعال نیز از آن جهت در زیر مجموعۀ "رحمت" قرار گرفته‌ و به آنها نیز "رحمت إلهی" گفته می‌شود که همه از مصادیق و عین «وجود بخشی» می‌باشند.  

*- مغفرت

"مغفرت"، جامع‌تر از "عفو" است. "مغفرت" یعنی «پوشش دادن»؛ و ممکن است اصلاً به گناه خود شخص ارتباطی نداشته باشد؛ بلکه «ذنوب» را پوشش می‌دهد و «ذنب»، یعنی آن چه به آدمی چسبیده و همراه شده است و گناه را نیز چون جزوی از شاکله شده و همیشه همراه است [مگر آن که بخشوده شود]، «ذنب» می‌گویند؛ اما معنای «گناه»، همان «معصیت یا سیئه» می‌باشد و «ذنب» یعنی: «دنباله».

ممکن است کسی خودش مرتکب گناهی نشده باشد، اما پشت سر کسی غیبت کنند، دروغ بگویند، تهمت بزنند، ضد تبلیغ و جوّسازی کنند، دشمن تراشی کنند، او را به گناهانی متهم کنند ...؛ و "مغفرت"، یعنی پوشش دادن تمامی اینها. چنان که در مورد پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمود که فتح مکه، را به خاطر «مغفرت - پوشش» تمامی این «ذنوب» در گذشته و آینده به تو می‌دهم؛ وگرنه خداوند متعال که به خاطر گناه، معصیت و سیئه، به کسی جایزه نمی‌دهد و او را یاری نمی‌نماید:

«إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا * لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا * وَيَنْصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا» (الفتح، 1 تا 3)

- ما براى تو پيروزى آشكارى فراهم ساختيم * تا خداوند ذنوب گذشته و آينده «و گناهانی را که به تو نسبت مى‌دادند»، پوشش دهد (و حقّانيت تو را ثابت نموده) و نعمتش را بر تو تمام كند و به راه راست هدايتت فرمايد * و خداوند به یاری پيروزمندانه تو را يارى دهد.

خداوند غفار

در آیات بسیاری تأکید شده که خداوند سبحان، رحیم و غفار است؛ یعنی هم بسیار وجود بخش است و هم بسیار پوشش دهنده و بخشاینده؛ تا جایی که اگر کسی از رحمت او ناامید نشود، و به امید رحمتش استغفار و توبه نماید، تمامی گناهان او را یکجا می‌بخشد و پوشش می‌دهد تا عواقبش در دنیا و آخرت، دامنگیر او نگردد:

«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (الزّمر، 53)

- [اى پيامبر،از سوى من] بگو: اى بندگانى كه بر خود اسراف كرده‌ايد، از رحمت خدا نااميد نشويد به راستى خداوند همۀ گناهان را مى‌بخشد، بى گمان اوست آمرزندۀ رحیم.

خداوند عَفُو (بخشنده)

در آیات متعددی، دو اسمِ «غفور و عَفُو» با هم آمده «إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا» تا دقت کنیم که این دو معانی متفاوتی دارند. خداوند متعال همانگونه که «غفور - پوشش دهنده» هست، «عَفُو - بخشنده» نیز هست و گناهان را می‌بخشد.

«عفو - بخشندگی» خداوند رحمان و رحیم، تا حدی است که می‌فرماید: نه تنها اگر اسلام بیاورید - نه تنها اگر استغفار و توبه نمایید - نه تنها اگر دو رکعت نماز مقبول اقامه کنید و ...، تمامی گناهان شما را می‌بخشم، بلکه بسیاری از گناهانتان را بدون این که خودتان متوجه باشید که مرتکب گناه شده‌اید و برایش استغفار و توبه نمایید نیز می‌بخشم؛ وگرنه در نتیجۀ هر گناهتان، از زمین و آسمان گرفتار بلایای مُهلک می‌شوید:

«وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ» (الشوری، 30)

- هر مصيبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است كه انجام داده‌ايد، و بسيارى را نيز عفو مى‌كند.

نکته

اما، رحمت، مغفرت، عفو و کرم خداوند سبحان، نباید دلیل شود که برخی از روی هوای نفس، یا برای فریب مردم، علیمانه، حکیمانه و هدفمند بودن نظام خلقت و هدایت را فراموش کنند؛ یا معاد، حساب و کتاب، کیفر و پاداش را انکار کنند و قهر، غضب و مکافات عمل را نادیده بگیرند و آیات صریح قرآن مجید را تکذیب نمایند!

همه باید بدانند که خداوند غفور و رحیم، شدید العقاب نیز هست:

«اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ وَأَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (المائدة، 98)

- بدانيد كه خدا سخت كيفر است، و [بدانيد] كه خدا بخشایشگرِ رحیم است.

مشارکت و هم‌افزایی - پرسش و نشانی پیوند پاسخ، جهت ارسال و انتشار توسط شما؛ متشکریم.

پرسش:

نیاز داریم دربارۀ رحمت و مغفرت خدا بیشتر بدانیم. مطالب بسیاری درج نموده‌اید، اما لطفاً بیشتر بنویسید.

پاسخ (نشانی پیوند):

https://www.x-shobhe.com/monotheism/12023.html

 

 

کلمات کلیدی:  اعتقادی   توحید