بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

حضرت امام سجاد علیه السلام؛

صحیفه سجادیه - فرازی از دعای 32

اللَّهُمَّ يَا ذَا الْمُلْكِ الْمُتَأَبِّدِ بِالْخُلُودِ وَ السُّلْطَانِ الْمُمْتَنِعِ بِغَيْرِ جُنُودٍ وَ لَا أَعْوَانٍ‌... .

 

بار الها! ای دارای فرمانروایی ابدی و جاوید! و ای صاحب سلطنتی که بدون سپاهیان و دست‌یاران، پرقدرت و نیرومند است ...!

اللَّهُمَّ يَا ذَا الْمُلْكِ الْمُتَأَبِّدِ بِالْخُلُودِ وَ السُّلْطَانِ الْمُمْتَنِعِ بِغَيْرِ جُنُودٍ وَ لَا أَعْوَانٍ‌... .

بار الها! ای دارای فرمانروایی ابدی و جاوید! و ای صاحب سلطنتی که بدون سپاهیان و دست‌یاران، پرقدرت و نیرومند است ...! 

  ... وَ أَنَا الْعَبْدُ الضَّعِيفُ عَمَلاً‌، الْجَسِيمُ أَمَلاً‌، خَرَجَتْ مِنْ يَدِي أَسْبَابُ الْوُصُلَاتِ إِلَّا مَا وَصَلَهُ رَحْمَتُكَ‌، وَ تَقَطَّعَتْ عَنِّي عِصَمُ الآْمَالِ إِلَّا مَا أَنَا مُعْتَصِمٌ بِهِ مِنْ عَفْوِكَ.

از نظر عمل، بنده‌ای ناتوانم؛ عملم در کمّیت اندک و در کیفیت دارای عیب و نقص و از جهت آرزو، دارای آرزوی بزرگ و فراوانم؛ وسایل پیوند که عبارت از طاعات و عبادات و کار خیر است، از کفم بیرون رفته، مگر آنچه را رحمتت پیوند داده. رشته‌های امیدم از من گسسته، مگر آنچه از عفو و گذشتِ تو به آن چنگ زده‌ام.

قَلَّ عِنْدِي مَا أَعْتَدُّ بِهِ مِنْ طَاعَتِكَ‌، و كَثُرَ عَلَيَّ مَا أَبُوءُ بِهِ مِنْ مَعْصِيَتِكَ وَ لَنْ يَضِيقَ عَلَيْكَ عَفْوٌ عَنْ عَبْدِكَ وَ إِنْ أَسَاءَ‌، فَاعْفُ عَنِّي.

از اطاعت و بندگی‌ات، آنچه را که باید به حساب آورم، در پرونده‌ام اندک است؛ و از معصیت و نافرمانی‌ات، آنچه را که باید از آن به سوی تو بازگردم، بسیار و فراوان است. گذشت از بنده‌ات، گرچه مرتکب گناه شده باشد، هرگز برای تو دشوار و سخت نیست؛ بنابراین از من بگذر.

شرحی مختصر

اگر چه این دعای پس از نافلۀ شب می‌باشد، اما علم، شناخت (معرفت)، توجه، فهم و مسئلت از خداوند سبحان، زمان ندارد.

●- پیش از این نیز بیان گردید که اهل عصمت علیهم السلام، همیشه هنگام دعا، ابتدا خداوند سبحان را به عظمت، رحمت، جود، کرم، قدرت، سلطنت و ... یاد نموده‌اند و به او با ذکر اسماء حسنایش توجه نموده‌اند و سپس حاجت خود را عرض نموده‌اند، چرا که خود فرمود: «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ... - و اسم‌های نیکو (کمالیه)، همه از آن خداوند است، پس او را با آنها بخوانید ...» (الأعراف، 180)

اسم، یعنی «نشانه»، لفظ و کلمه‌ای که برای هر اسمی به کار می‌بریم، نشانه‌ای برای مفهومش می‌باشد و مفهوم نیز نشانه‌ای برای حقیقت وجودی آن است. چنان که نام‌هایی چون: «پدر، مادر، همسر، معلم و ...»، معانی و مفاهیمی دارند که به حقیقت وجودی آنها اشاره دارد.

حقیقت وجودی اسم‌ها (نشانه‌های) خداوند سبحان، مخلوقات او می‌باشند و برترین اسم‌ها (نشانه‌ها)، همان انسان‌های کامل، یعنی اهل عصمت علیهم السلام می‌باشند؛ چنان که او رحمان و رحیم است و به پیامبرش فرمود: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ - و ما تو را جز رحمتی برای عالمیان نفرستادیم» (الأنبیاء، 107)

توجه به خداوند سبحان با اسم‌هایش و مدح او در ابتدای هر دعایی، آثار و برکات فراوانی دارد، از جمله:

1- به او می‌گویی: من بنده‌ای هستم که تو را این چنین می‌شناسم؛ و مقام چنین بنده‌ای، نزد او بزرگ است.

2- خودت را متوجه و متذکر می‌سازی که پروردگارت کیست و در محضر چه عظمتی دست به دعا بلند کرده‌ای؛ لذا با خضوع و خشوع دعا می‌نمایی که سبب استجابت می‌شود.

3- توجه و اذعان می‌نمایی که هر چند خواسته‌های من، برای خودم بسیار بزرگ است و از برآوردن و رسیدن به آنها عاجزم، اما برای تو چیزی نیست. چنان که برترین عبادات، در برابر عظمت، سلطنت، کبریایی و نعمات تو چیزی نیست و بزرگترین گناهان نیز در برابر رحمت، عفو و مغفرت تو، چیزی نیست.

●- پس از توجه به خداوند سبحان و صدا کردن او با اسمای حُسنایش و مدح و ستایش او، باید به ضعف‌های خودت و کاستی اعمالت برای او  و هم چنین به بلندای آرزوها و بی‌پایانیِ خواسته‌هایت اعتراف نمایی: «وَ أَنَا الْعَبْدُ الضَّعِيفُ عَمَلاً‌، الْجَسِيمُ أَمَلاً‌ - از نظر عمل، بنده‌ای ناتوانم؛ عملم در کمّیت اندک و در کیفیت دارای عیب و نقص و از جهت آرزو، دارای آرزوی بزرگ و فراوانم»

حال دقت کن که می‌خواهی با چه حبلی و چه وسیله‌ای به آسمان بی‌کران رحمت او وصل شوی و به کدام دارایی‌هایت، امید نجات و موقیت داری؟! آیا خیلی می‌دانی، یا عمل صالح و سالم بسیار و مقبول داری؟! اگر تکبر را بشکنی، متوجه می‌شوی که جز اتصال به رحمت او امید به عفو (گذشت او)، هیچ ریسمانی برای چنگ زدن، نجات و بالا رفتن خود نداری! لذا می‌گویی:

«خَرَجَتْ مِنْ يَدِي أَسْبَابُ الْوُصُلَاتِ إِلَّا مَا وَصَلَهُ رَحْمَتُكَ‌، وَ تَقَطَّعَتْ عَنِّي عِصَمُ الآْمَالِ إِلَّا مَا أَنَا مُعْتَصِمٌ بِهِ مِنْ عَفْوِكَ»

- وسایل پیوند که عبارت از طاعات و عبادات و کار خیر است، از کفم بیرون رفته، مگر آنچه را رحمتت پیوند داده. رشته‌های امیدم از من گسسته، مگر آنچه از عفو و گذشتِ تو به آن چنگ زده‌ام.

به آن چه باید باشی توجهی می‌نمایی - به آن چه برای رسیدن به رشد، کمال و قُرب الهی و قرار گرفتن نزد مالک و پادشاه عالَم هستی باید انجام دهی و می‌توانستی عمل نمایی، توجه می‌نمایی و سپس به آن چه اکنون هستی و آن چه از عبادت و معصیت تا کنون انجام داده‌ای، نظر می‌اندازی! در لحظه متوجه می‌شوی که هر چه در بندگی به جای آوردی، به لحاظ کمیّت، بسیار اندک می‌باشد و چه بسیار از عباداتت که ناقص بوده است؛ چنان که حتی اگر به حسب ظاهر، درست بوده باشد، به لحاظ کیفیّت و باطن از توجه و خلوص لازم برخوردار نبوده است؛ در حالی که او از تو، خلوص در بندگی را خواسته است:

«وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ» (البیّنة، 5)

- به آنها دستوری داده نشده بود جز اينكه خدا را پرستش كنند با كمال اخلاص، و از شرك به توحيد باز گردند، نماز را برپا دارند، و زكات را ادا كنند، و اين است آئين مستقيم و صحيح و پايدار.

اما آرزوهایت، نه تنها نسبت به آن چه هستی و انجام دادی، بلکه به طور کلّی بسیار بلند است! چیزی نیستی و کاری نکردی، اما در دنیا سلامت، موفقیت و عافیت می‌خواهی و برای حیات ابدیت، قرار گرفتن همیشگی در بهشت خدا، رسیدن به سلامت و امنیّت کامل و ابدی، رسیدن به مقام محمودی که اهل عصمت علیهم السلام در آن قرار دارند، رضوان الهی که برتر از تمامی طبقات بهشت است و حشر با اولیای او را آرزو داری؛ چرا که خداوند سبحان تو را عاشق خودش و عاشق کمال آفریده است؛ لذا به کم قانع نمی‌شوی!

بنابراین، چاره‌ای نیست که توجهت را از کوچکی، نقص و حقارت خودت و کمبود و نقص در بندگی خالصانه‌ات، به بزرگی او معطوف سازی و بگویی: «با این همه، بخشش من، برای تو بزرگ و دشوار نیست و از کرم تو نیز جز این انتظار نمی‌رود»؛ لذا در این فراز از دعا می‌گویی:

«وَ لَنْ يَضِيقَ عَلَيْكَ عَفْوٌ عَنْ عَبْدِكَ وَ إِنْ أَسَاءَ‌، فَاعْفُ عَنِّي»

- گذشت از بنده‌ات، گرچه مرتکب گناه شده باشد، هرگز برای تو دشوار و سخت نیست؛ بنابراین از من بگذر.

 

 

کلمات کلیدی:   صحیفه سجادیه   دعا