پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): متن و ترجمه‌ی دو آیه‌ی مطروحه در سؤال به شرح ذیل می‌باشد:

« وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ » (الشوری، 30)

ترجمه: و هر [گونه‏] مصيبتى به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست، و [خدا] از بسيارى درمى‏گذرد.

« مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ » (التغابن، 11)

ترجمه: هيچ مصيبتى جز به اذن خدا نرسد، و كسى كه به خدا بگرود، دلش را به راه آورَد، و خدا [ست كه‏] به هر چيزى داناست.

الف – گاهی تفاوت‌های بسیار روشن، تعیین کننده، اما ظریفی در دو جمله، دو پیام، دو خبر و یا دوگزاره وجود دارد که اگر به هنگام مطالعه و تفکر، مورد توجه قرار نگیرد، سبب خط مبحث در ذهن می‌گردد.

ب – به عنوان مثال در همین دو آیه‌ی مذکور و مورد بحث دقت کنیم، در یک آیه می‌فرماید که سبب رسیدن مصیبت به شما، خودتان هستید، در آیه‌ی بعدی می‌فرماید: البته همان نیز با "اذن الله" به شما می‌رسد.  

ج – در آیه اول، بحث از خلقت یا ایجاد مصیبت ندارد، که گفته شود ما ایجاد و خلق می‌کنیم یا خدا؟ بلکه بحث از اصابت برخی از مصیبت‌ها می‌باشد (أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ) – در آیه دوم نیز بحث از خلقت و ایجاد مصیبت ندارد، بلکه از اصابت آن مصیبت، "باذن الله" سخن می‌گوید: (مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ).

پس در هیچ کدام از دو آیه‌ی فوق، بحثی از خلقت یا ایجاد نیست که گمان شود بین این دو آیه تناقض یا دست کم ابهامی وجود دارد.

توضیح:

یک - اگر تیری به سمت هدفی رها شد و درست به هدف نشست، می‌گویند «اصابت کرد»؛ پس منظور از مصیبت، خلق و ایجاد یک چیز نیست، بلکه رسیدن آن به انسان است؛ و البته معمولاً به حوادث و بلاهای مضر یا ناراحت کننده و گرفتار کننده «مصیبت» گفته می‌شود.

دو – به عنوان مثالی روشن و آشکار، به آتش و پوست و گوشت (بدن) انسان توجه کنیم. آتش ضمن روشنایی و حرارت بخشی، سوزاننده نیز هست – پوست، گوشت و بدن انسان نیز ضمن فواید و استحکام‌هایی که دارد، در مقابل آتش ضعیف است و اگر آتش به آن برسد، می‌سوزد.

هر دو را خدا خلق و ایجاد کرده است، نه آدمی و نه هیچ موجود دیگری، آتش یا انسان را خلق نکرده و این ویژگی‌ها و خواص را به اجزای آنها نداده است، قوانین حاکم بر اجزای نظام آفرینش را نیز خداوند علیم و حکیم وضع نموده است (همه چیز را بر اساس اندازه‌ها و مقدرات خلق نموده است)، چنان که فرمود: « قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا - به راستى خدا براى هر چيزى اندازه‏اى مقرّر كرده است / الطلاق، 3‌».

سه – حال می‌فرماید (در آیه اول): اگر این آتش به بدن شما اصابت کرد و دست یا سایر اجزای بدن شما را سوزاند، سببش عملکردهای خودتان می‌باشد. یعنی یا کسی بی احتیاطی کرده، یا (مثل کودکان) بی عقلی نموده و خواسته با آتش بازی کند (مثل کشته‌ها یا مجروحین حوادث آتش بازی در چهارشنبه سوری در ایران یا مشابه‌اش در خارج)، یا کسی قصد خودسوزی کرده، یا کسی دیگری را به آتش انداخته ...، و یا در هر حال شاید فردی گناهی مرتکب شده است که در مسیر این اصابت و مصیبت قرار گرفته است، تا متذکر، متنبه و بخشوده شود و یا معذب گردد.

چهار – از سوی دیگر می‌فرماید (آیه دوم) : در عین حال، هیچ یک از این حوادث، بدون اذن الهی واقع نمی‌شود؛ یعنی چنان که یهودیان گفتند یا برخی دیگران می‌گویند که خدا عالَمی را بر اساس قوانین و نظمی خلق کرده و دیگر خودش اختیار، اراده و نقشی ندارد و دستش بسته است، نیست، بلکه مالکیت و ربوبیت دارد و اگر اذن ندهد که اتفاقی در مجرای طبیعی خود قرار گیرد و اثر وضعی‌اش را بگذارد، چنان نخواهد شد. چنان که اذن نداد تا آتش حضرت ابراهیم علیه السلام را بسوزاند، یا تیزی خنجر، گلوی حضرت اسماعیل علیه السلام را ببُرد، یا سِحر ساحرانِ دربار فرعون، به شکل طبیعی‌اش مؤثر افتد و یا ... . (حال این که چرا اجازه می‌دهد و چرا اجازه نمی‌دهد و ...، مقوله دیگری است که وارد آن نمی‌شویم)؛ اما مسئله این است که باید بدانیم، همه چیز "باذن الله" واقع می‌شود.

پنج – در آیه اول، ضمن آن که می‌فرماید: «سبب اصابت مصیبت خودتان هستید»، می‌افزاید: « وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ - و [خدا] از بسيارى درمى‏گذرد».

در این بیان، حکمت‌ها و درس‌های بسیاری هست. قاعده‌ی نظم حکیمانه و نظام علیّ و معلولی این است که هیچ فعلی، کاری، تحرکی، گفتاری، اندیشه‌ای و ...، بی‌نتیجه، رها، سرگردان و باطل نمی‌ماند، پس کمترین تحرک باید نتیجه‌ی قطعی و وضعی خودش را داشته باشد و دارد، مثلاً اولین گناه برای هلاکت انسان کافیست؛ اما خداوند متعال متذکر می‌گردد که فقط به حالات یا علل طبیعی توجه نکنید، بلکه رحمت و مغفرت من، اذن من، اراده‌ی من، مشیّت من، فضل من و ...، علت العللی است که مقدرات را حتمی می‌کند.

مثال: فرض کنید که انسان گناهی مرتکب شد. این گناه علتی خواهد بود تا مصیبی به او اصابت کند، اما رحمت و مغفرت الهی، علت بخشوده شدن، از بین رفتن و حتی محو آن گناه و یا بیشتر از آن تبدیلش از سیئه به حسنه می‌شود، پس معلولش که مصیبت است نیز از بین می‌رود، چنان که صدقه بلا را دور می‌کند یا صله ارحام مرگ را به تأخیر می‌اندازد، یا نماز اول وقت و با خشوع، سبب برکات فراوان دنیوی و اخروی و استجابت دعا  ... می‌گردد. لذا فرمود: مسبب اصابت بعضی از مصیبت‌هایی که به شما وارد می‌شود خودتان هستند [یعنی برای اصابت آن خودتان سبب سازی کردید، خودتان زمینه و شرایط را فراهم آوردید، نه این که خودتان خلق و ایجاد کردید]، و می‌افزاید که در این نظم و قانونمندی علیمانه و حکیمانه نیز اگر بعضی دیگر از مصیبت‌ها به شما اصابت نکرده است، علتش مغفرت الهی می‌باشد، وگرنه باید به شما اصابت کند.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

*- در یک آیه می‌فرماید که مسبب مصیبت‌ها خودتان هستید و در آیه دیگر می‌فرماید که "باذن الله" است! حال ایجاد کننده‌ی مصیبت خودمان هستیم یا خدا؟! 

 

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7529.html 

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره شورا   سوره تغابن