ایکس – شبهه – پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: تفریح به معنای «شادی و خوشی» می‌باشد، پس دامنه‌ی آن بسیار وسیع است و به هیچ نمی‌توان آن را محدود ساخت و گفت: تفریح یعنی بازی، سرگرمی، تفرج ... یا رقص و موسیقی و ... – اینها که گفته‌اند، مصادیقی برای تفریح است و نه خود تفریح؛ چنان چه هر کدام می‌توانند شاد کننده و یا ناراحت کننده باشند.

از این رو، هر یک از شئون و کارهای فردی و اجتماعی بشر را می‌توان جزو تفریحات برشمرد، اگر چه کارهایی بسیار جدی باشند.

از یک سو در روایت می‌خوانیم که حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «کار، تفریح مرد است» و از سوی دیگر شاهدیم که برای برخی سرقت، تجاوز و جنایت و آدم‌کشی تفریح است. چنان چه شاهد بودیم نیروهای امنیتی و نظامی امریکایی در زندان‌های گوانتانامو و ابوغریب، شکنجه‌های وحشتناک اسیران را تفریح خود کرده بودند و یا در افغانستان، عراق، یمن و ... برای تفریح آدم می‌کشند.

در قرآن کریم که خود بیان می‌دارد که مردمان یا در جناح «حزب الله» هستند و یا در جناح «حزب‌ الشیطان»، تصریح شده است که حتی جناح‌بندی و تحزّب (حزب‌گرایی) برای برخی فرحناک و شادی‌آور می‌باشد:

« مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَكَانُوا شِیَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ » (الرّوم، 32)

ترجمه: از آن كسانى كه دین خود را پراكنده ساختند و گروه گروه شدند و هر گروهى به آنچه در نزد خود دارند خرسندند (فرحناک، شاد و خوشحال هستند).

پس دامنه تفریح بسیار وسیع است. حتی علم، قدرت، ثروت ... و یا عبادات، صله‌ارحام، ارتباط با دوستان و ... نیز می‌توانند تفریح قلمداد شوند.

الف – تفریح برای انسان است و انسان متشکل از روح و جسم می‌باشد. ا ز این رو، هر لذتی برای روح می‌تواند تفریح روحی قلمداد گردد و هر لذتی برای جسم می‌تواند تفریح جسمی محسوب گردد و البته تفریح هر کدام بر دیگری اثر مستقیم دارد.

ب – منتهی تفریح، شادی و لذت، باید به مفهوم واقعی و حقیقی تفریح باشند، نه این که اگر نام هرگونه ناهنجاری مضر به جسم و جان و هر گونه زجر را تفریح گذاشتند و یا نام هر رفتار مخرب شخص و جامعه و ظلم به خود و دیگران را لذت گذاشتند، واقعاً تفریح و لذت باشند.

ج – به عنوان مثال، شراب، شهوت جنسی، شهوت خوردن، سخن گفتن، مسابقه و رقابت و ...، همه در اصل خوب و مفرح هستند، چنان چه خداوند متعال برای تفریح و لذت جسم در قیامت نیز همین وعده‌ها را داده است، کسب علم و معرفت، بندگی، نماز، تلاوت و فهم قرآن کریم و بالاخره رشد و کمال و یاد و دیدار محبوب نیز همه خوب است، چنان چه خداوند همین وعده‌ها را برای لذت روح در معاد داده است؛ اما این دلیل نمی‌شود که اگر نام هر نوشیدنی مضر و مست‌کننده‌ای را شراب گذاشتند، آن شراب باشد – یا اگر نام هر رابطه‌ی نامشروعی را ارضای غرایز و لذت گذاشتند، واقعاً لذت و تفریح باشد ...، و همین‌طور هر نمازی نیز نماز و هر روزه یا حجی، عبادت نیست، مثل نماز ریایی یا روزه برای رژیم غذایی یا حج برای عادت یا تفاخر. چنان چه در قرآن کریم که امر به اقامه نماز نموده، تصریح نیز نموده است که «وای بر نمازگزاران، آنان که در نماز ریا می‌کنند» - « فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ ... – الماعون، 4».

هم چنین در قرآن کریم تصریح شده است که برخی به اندکی از علم دست می‌یابند و به آن «فرحناک» می‌شوند – برخی دیگر از جهاد در راه خدا سرباز می‌زنند و نزد خانواده می‌مانند و به این کار خود «فرحناک» نیز می‌شوند...، اما در واقع اینها هیچ کدام برای جسم یا روح، فرحناک نیستند و این فرحناکی آنان کاذب و القایی می‌باشد. یعنی به زودی به عواقب تلخ آن دچار خواهند شد.

د – در آموزه‌های اسلامی سلامت روح، روان و جسم، اهمیت ویژه‌ای دارد و تمامی احکام الهی، چه در خصوص عباداتی چون نماز و روزه و حج باشد – چه فرامینی چون امر به معروف و نهی از منکر باشد – چه دستورات مربوط به جنگ و صلح باشد و نیز سایر بایدها و نبایدها که عمدتاً در قالب «واجب و حرام» تعریف و ابلاغ شده است، برای حفظ و پرورش همین سلامتی، نشاط و رشد روحی و جسمی می‌باشد، هر چند که جسم بالاخره ضعیف و فرتوت و فانی می‌گردد و روح هم چنان باقی است و به زندگی فرحناک یا دردناک ادامه می‌دهد.

اهمیت تفریح در آموزه‌های اسلامی به حدی است که امام باقر علیه‌السلام، تفریح را پس از لزوم اختصاص وقتی برای عبادت، وقتی برای کسب معاش و ...، یکی از چهار بخش اصلی شمرده و می‌افزایند: کسی که این آخری (تفریح) را ندارد، آن سه دیگر را نیز ندارد.

و - منتهی اسلام از فعل حرام و کار لغو و عبث و آن چه مضر به حال فرد و جامعه در تمامی احوال باشد را بر حذر می‌دارد. لذا خوردن و آشامیدن و نوشیدن را لذت و تفریح می‌شمارد، به شرطی که حلال باشد و در حلال نیز اصراف نباشد – پوشیدن را تفریح می‌داند، به شرطی که لباس تفاخر یا ریا و یا فریب (پوشاندن لباس باطل بر حق)، یا تحریک جنسی دیگران و ... نباشد – مزاح را تفریخ گفتگو می‌داند، به شرطی که شوخی مبتذل، جوک عبث، غینبت، تهمت یا طنز تخریبی شخصیت دیگران نباشد – جمع شدن خویشان یا دوستان دور هم را تفریح می‌داند، به شرطی که به سوء استفاده از یک دیگر یا تعطیل شدن عقل و حاکم شدن شهوات نیانجامد - مجامعت را تفریح می‌داند، به شرطی که زنا نباشد – نوشیدن آب میوه‌ها را لذت بخش و مفید می‌داند، به شرطی که مست کننده نباشند – مسابقه و بازی و رقابت را تفریح می‌داند، به شرطی که به قمار، فریب، ایجاد انحطاط و انحراف در افکار عموی و به جان هم افتادن رقبا و طرفداران مبدل نگردد – تفرج و گردشگری را تفریح می‌داند، به شرطی که آلوده به محرمات نگردد و ... .

خلاصه آن که اسلام، نام هر رفتار و کاری را که مضر به حال فرد، خانواده و جامعه باشد را تفریح نمی‌گذارد، اگر چه دیگران از آن لذت ببرند و نامش را تفریح بگذارند.

 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون