بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ 

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم 

مقدمه‌ :

نام "معاد"، خود یکی از نام‌های عالم آخرت می‌باشد که به رویکرد "بازگشت - عود" اشاره دارد؛ بنابراین بهتر است به جای نام‌هایی چون "معاد و قیامت" که بیش از نام‌های دیگر رایج شده، برای اشاره به آن عالَم، بگوییم: «عالَم آخرت»، که تمامی اسم‌های دیگر را نیز شامل می‌گردد.

در مباحث پیشین، بیان شد که برخی از نام‌های عالَم آخرت، به وقایعی که اتفاق می‌افتد و اختصاصی هم به انسان در آن عالم ندارد، اشاره دارند، مانند: همین نام معاد، یا قیامت، یا حشر و ...؛ که در دروس گذشته، برخی از آنها به صورت مختصر شرح داده شد، اما برخی از نام‌های آخرت، به وقایع و حالاتی اشاره دارد که پیش از پایان صحنۀ محشر و سؤال و جواب، و تقسیم همگان برای برده شدن به طبقات گوناگون بهشت و یا جهنم، برای انسان رخ می‌دهد.

در آیات بسیاری متذکر گردید که زمین و آُسمان و هر چه در آنهاست را برای شما (انسان) خلق نموده‌ام؛ «هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا - اوست آن که هر چه در زمین هست را برای شما خلق نموده است» (البقره، 29) - «وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا - و هر آن چه در آسمان‌ها و زمین هست را رام شما قرار داد» (الجاثیه، 13) - «أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ - آیا ندیده‌اید (ندانسته‌اید) که همانا خداوند هر چه در آسمان‌ها و زمین هست را رام شما ساخته است» (لقمان، 20) و ...؛ بنابراین، اگر چه به هنگام برپایی عالم آخرت، این عالم جمع می‌شود و همگان مبعوث و محشور می‌گردند و در مقابل او قیام می‌کنند و معاد برپا می‌شود، اما هدف اصلی، همان به هدف و به مقصد رساندن حرکت آدمی در طول حیات، بازگرداندن حقیقتِ باورها و اعمال و آثارش به خودش، و نیز رساندن او به کیفر یا پاداش مناسبش می‌باشد.

روز رو سفیدی و رو سیاهی

«يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ» (آل عمران، 106)

- در روزى كه چهره‌هايى سفيد و چهره‌هايى سياه مى‌گرددريال اما (به) آنها كه چهره‌هايشان سياه شده (گفته مى‌شود) آيا پس از ايمانتان كفر ورزيديد؟! پس بچشيد اين عذاب را در برابر آنكه كفر مى‌ورزيديد.

مقصود از «کفرِ پس از ایمان»، این نیست که یک عده اول مسلمان شدند و سپس ایمان آوردند و پس از آن دوباره کافر شدند و این رو سیاهی فقط مرتد شدگان را شامل می‌گردد! بلکه خداوند متعال شناخت و تصدیق خودش را از بدیهیات اولیه عقل آدمی قرار داده است و ایمان و محبت به خودش را در فطرت آدمی نهادینه کرده است؛ پس اگر انسان خود سبب تعطیل عقل و حکومت نفس بر مملکت وجود خودش نگردد، و خود بر فطرت خود پرده نیندازد و قلبش را محجوب نگرداند، مؤمن می‌باشد. چنان که در دعوت به دین فرمود: «به دین فطرتت برگرد»:

«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ» (الرّوم، 30)

- پس روى (جهت) خود را متوجّه آيين خالص پروردگار كن! اين فطرتى است كه خداوند، انسانها را بر آن آفريده؛ دگرگونى در آفرينش الهى نيست؛ اين است آيين استوار؛ ولى اكثر مردم نمى‌دانند!

امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام، در اهداف بعثت انبیای الهی می‌فرمایند:

«فبَعَثَ فيهِم رُسُلَهُ و واتَرَ إلَيهِم أنبياءهُ؛ لِيَستَأدُوهُم مِيثاقَ فِطرَتِهِ، و يُذَكِّروهُم مَنسِيَّ نِعمَتِهِ، و يَحتَجُّوا علَيهِم بالتَّبليغِ، و يُثيروا لَهُم دَفائنَ العُقولِ، و يُرُوهُم آياتِ المَقدِرَةِ» (نهج البلاغه، خطبه یک)

- پس خداوند رسولانش را برانگیخت و پیامبرانش را به دنبال هم به‌سوی آنان گسیل داشت تا ادای پیمان فطرت الهی را از مردم بخواهند و نعمت‌های فراموش‌شدۀ او را به یادشان آرند و با ارائۀ دلایل بر آنان اتمام حجّت کنند و نیروهای پنهان عقول آنان را برانگیزانند و نشانه‌های الهی را به آنان بنمایانند.

●- چنین نیست که در محشر ناگهان مؤمنان رو سفید و کافران و مشرکان رو سیاه گردند، بلکه این رو سفیدی یا رو سیاهی را دنیا برای خود ایجاد کرده‌اند و در آخرتی که حقایق نمایان می‌گردد، رو سفید یا رو سیاه محشور می‌گردند.

و چنین نیست که این رو سفیدی یا رو سیاهی به رنگ پوست آنان اختصاص داشته باشد، مثلاً سفید پوست یا سیاه پوست محشور شوند، بلکه صورت یک عده نورانی و روشن است و یک عده خمود، در هم کشیده، زشت و تاریک (ظلمانی).

روز تلاقی

«رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلَاقِ» (غافر، 15)

- او درجات (بندگان صالح) را بالا مى‌برد، او صاحب عرش است، روح (مقدّس) را به فرمانش بر هر كس از بندگانش كه بخواهد القاء مى‌كند تا (مردم را) از روز ملاقات [روز رستاخيز] بيم دهد!

"روز تلاقی" را به «روز دیدار» معنا کرده‌اند که اگر نادرست نباشد، دست کم معنایی کامل و جامع نمی‌باشد.

"تلاقی یا ملاقات"، یک دیدار معمولی نیست، حتی یک نگاه یا نظاره هم نیست، بلکه "لقاء"، رسیدن و دیداری است که تلقینی به روح را به همراه دارد.

بنابراین، "روز تلاقی"، روزی است که در آن رسیدن‌ها، دیدن‌ها، رویارویی‌ها و ملاقات‌هایی رخ می‌دهد که همراه با القائاتی به روح می‌باشد که سبب شناختن، آگاهی، اطلاع و شهود می‌گردد.

*- در رأس این ملاقات‌ها در "روز تلاقی"، رسیدن به لقاء الله می‌باشد، که سبب شناحت حق بودن او، عظمت او، سبوحیت و قدوسیت او و سایر اسماء کمالیه‌اش می‌گردد و بازگشت به سوی او، مالکیت، اولوهیت و ربوبیّت او، برای همگان روشن و مشهود می‌گردد. حال یک عده، وجه رحمت، مغفرت، لطف، فضل، محبت و کرم خداوند سبحان را بیشتر می‌بینند، و یک عده وجه شدید العقاب، قهر و عذاب او را بیشتر می‌بینند.

«يا اَيُّهَا الاْنْسانُ اِنَّكَ كادِحٌ اِلى ربِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيْهِ» (الأنشقاق، 6)

- اى انسان! تو با تلاش و رنج بسوى پروردگارت مى‌روى و او را ملاقات خواهى كرد!

*- ملاقات دیگری که همراه با القای حقایقی به روح می‌باشد، تلاقی و ملاقات با انبیای الهی، حضرت خاتم الانبیاء و اهل عصمت صلوات الله علیهم اجمعین می‌باشد که مقدمۀ تقسیم مؤمنان و کافران به دعوت آنان می‌باشد.

*- ملاقات دیگر، تلاقی با حقیقت قرآن کریم می‌باشد.

*- ملاقات دیگر، تلاقی با فرشتگان گوناگون خداوند سبحان می‌باشد.

*- ملاقات دیگر، تلاقی شاهد و مشهود است.

*- ملاقات دیگر، تلاقی ظالم و مظلوم با یکدیگر می‌باشد.

*- و البته ملاقات دیگری که تعیین کننده است، تلاقی هر کسی با حقیقت تمامی باورها، مواضع و اعمال شخصی و اجتماعی خودش در دنیا می‌باشد که آنجا تجسم پیدا می‌کنند و آدمی با آنها مواجه می‌گردد و در همین تلاقی، حقایقی بسیاری به او القا می‌شود و حتی جایگاهش را پیش از آن که او را ببرند، می‌فهمد.

حتی به اندازه یک ذره مثقال، یک پلک زدن، یک نگاه، یک کلمه، یک رفتاری که به نظر ساده آمده، یک تأیید یا تکذیب حضوری و یا با اشاره، در دنیا حقیقی یا به اصطلاح فضای مجازی (که آن هم به نوعی حقیقی می‌باشد)، یک شوخی، طعنه، تمسخر و ... نیز از قلم نمی‌افتد و با همه کس و همه چیز، دیدار (تلاقی و ملاقاتی) که القائاتی به روح دارد، صورت می‌پذیرد.

«يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ * فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ»  (الزلزال، 6 تا 8)

- در آن روز مردم بصورت گروه‌هاى پراكنده (از قبرها) خارج مى‌شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود * پس هر كس هموزن ذرّه‌اى كار خير انجام دهد آن را مى‌بيند * و هر كس هموزن ذرّه‌اى كار بد كرده آن را مى‌بيند.

این دیدن‌ها، همانند دیدن مناظری زیبا و خوشایند و یا وحشتناک نیستند، بلکه "تلاقی و ملاقات" صورت می‌پذیرد که حقایقی را القاء می‌کنند.

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛   

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  اصول اعتقادات   معاد